ELEKTRİK TESİSLERİNDE SİGORTA SECİMİ
GİRİŞ
Elektrik tesislerinde akımın istenmeyen bir seviyeye yükselmesi durumunda devreyi açan bir elemandır. Elektrik tesislerinde sigortalar bilinçli olarak bırakılan zayıf noktalardır. Bir arıza durumunda bu zayıf nokta atarak tesis enerjisiz kalır. Sigortalar aşırı yüklenme ve kısa devrelere karşı tesisi korurlar. Ayrıca sigortaların anma akımı, kablo iletken sıcaklığının 70C deki taşıdığı akım değerinin aşmamalıdır.
Şekil 1 Yüksek gerilimde kullanılan sigortalar(Ekai elec).
Sigortalar bağlı bulundukları devrelerde akımın belirli bir değeri aşması durumunda devreyi acarlar.
Tablo 1 Sigortaların selektiv koruma düzenine göre seçilmesi
: 5 kA lik ark akımına kadar kullanılabilir.
: 15 kA lik ark akımına kadar kullanılabilir.
: Her güce kadar yükselebilen ark akımları için seçilebilir.
Selektiv korumada ana gaye arızalı kısmın en yakın sigorta tarafından devre dışı bırakılmasıdır. Sigorta koordinasyonu büyükten küçüğe doğru yapılmalıdır.
Şekil 2 Selektiv korumada sigortaların secimi
Dallı şebekelerde sigorta seçiminde Selektiv korumanın oluşmasına dikkat etmek gerekir.
Şekil 3 Dallı beslemede sigortaların secimi
Arızaya en yakın sigortanın arızalı kısmı devreden ayırması gerekir.
SİGORTA TÜRLERİ
Sigortalar, besleme hatlarını aşırı yüklere ve kısa devre akımlarına karşı koruma sağlamaya yararlar. Sigortaları aşağıdaki gruplara ayrılabilir.
2.1 Buşonlu Tip Sigortalar
Akımın belirli bir değeri aşması durumunda sigorta içindeki tel eriyerek devreyi acar. Gövde, gövde kapağı, buşon ve buşon kapağından oluşur. Buşonlar her devreyi özelliğine göre koruyabilmek için anma akım değerleri standartlaştırılmıştır. Akım zaman karekteristigine göre sigortalar,
Normal
Gecikmeli
Çabuk karakterli buşonlar olarak üç gruba ayrılır.
Normal Karakterli Buşonlar: Geçici rejime maruz kalmayan, aydınlatma tesislerinde, omik dirençli ısıtma devrelerinde kullanılırlar.
Geçikmeli Karekterli Buşonlar: Kuvetli akım tesislerinde özellikle asenkron makinelerin korunmasında kullanılırlar. Asenkron motorlar ilk kalkışlarında nominal akımlarının (5-6) katı kadar akım çekerler. Tembel karakteristikli sigorta kullanıldığında motorun yol alma süresi içinde bu sigortalar devreyi açmaz.
Çabuk Karakterli Buşonlar: Güç elektroniği elemanlarının kısa devreye karşı korunmalarında kullanılırlar.
Şekil 4 Buşonlu sigorta (Yongshang Group)
2.2 NH –Bıçaklı Sigortalar
Kablo, şalter ve pano gibi tesisatın kısa devre ve aşırı yüklenmeye karşı korurlar. Çok yüksek kısa devre akımlarında devreyi sellektif olarak acarlar. Aşırı yüklenme akımlarında tembel karakterlidirler.
Şekil 5 NH- Bıçaklı sigorta ve atlığı(Ekai elec)
NH tipi sigortaların yük akımına bağlı açma zamanları Şekil 6’da verilmiştir.
Şekil 6 Bıçaklı sigortaların kısa devre akımlarını kesme süreleri
Bu özelliklerinden dolayı asenkron makinelerin ilk kalkışlarında devreyi açmazlar. Buna karşılık kısa devreyi beklemeksizin acarlar. 120 (KA) kısa devre akımlarında devreyi açabilirler. Sigorta altlığı, buşonu ve ellikten oluşur.
2.3 Anahtarlı Otomatik Sigortalar
Işık sorti ve linyeleri ile motorları kısa devre aşırı yüklenmeye karşı korurlar. Anahtarları sayesinde bağlı bulundukları devrelerin açılıp kapanmasını temin ederler. Anahtarlı sigortalar aşırı akımlarda birbirinden bağımsız iki açtırıcı bulunmaktadır. Aşırı yüklenmelerde bimetal akım değerine bağlı olarak zaman gecikmeli olarak devreyi acarlar.Kısa devre durumunda belli eşik değeri aşıldığında bir elektromanyetik açtırıcı gecikmesiz olarak devreyi acar.B ve C tipleri mevcuttur. B tipi nominal akımın (3-5) katında, C tipi nominal akımın (5-10) katında devreyi acarlar.
Şekil 7 Anahtarlı otomatik sigorta (Gold)
Tablo 2’de 70 oC dereceye kadar kabloların yüklenebileceği nominal akım değerleri verilmiştir. Anahtarlı otomatik sigortalar kullanma yerlerine göre,
H tipi: Ev aletleri ve konut tesisatında
L tipi : Dagıtım ponoları ve kumanda devrelerinde
G tipi : Ölçme aletlerinde, endüktif yüklerin korunmasında
kullanılmaktadırlar.
3. SİGORTALARIN SECİM KRİTERLERİ
Koruma elemanı olarak kullanılan sigortalar üç temel esasa göre seçilirler. Sigortaların seçiminde mutlak surette selektiv düzenlemeye dikkat etmek gerekir. Işık linyelerinde normal asenkron motor linyelerinde gecikmeli tipten sigorta seçmeliyiz. Güç elektroniği elemanlarının korunmasında hızlı karakterli sigorta seçilmelidir.
3.1 İletkenin Taşıyacağı Nominal Akıma Göre Sigorta Secimi
Hat akımını taşıyacak iletken kesiti seçilir. Bu kesite göre sigorta amper değeri tablodan bulunur. Talep güç aktif güç ile talep faktörünün çarpımından bulunur. Talep güç,
(1)
formülü ile bulunur. Hat akımı,
(2)
formülü ile bulunur. Burada PT, talep gücü, Tf , talep faktörünü göstermektedir. Bu akım değerine uygun iletken kesiti seçilir. Bu kesiti taşıyacağı nominal akıma eşit veya bir alt norm değerinde sigorta seçilir. Hat kesitinin taşıyacağı nominal akım değerleri Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2 Kablo kesitinin taşıyacağı nominal akıma göre sigorta secimi
Yalıtılmış Bakır İletkenlerin Aşırı Yükleme Sınırları Ve Sigortaların Secimi
(VDE 0100)
Grup 1: Boru içinde üç veya dört hatta kadar
Grup 2: Nemli yer hatları seyyar alıcılara irtibatlanan ve açıkta döşenen yuvarlak çok telli çok damarlı
Grup 3: Açıkta döşenen tek damarlı hatlar, dağıtım kutuları ve panolarda kullanılan tek damarlı hatlar
Kesit
(mm)
Grup 1
Grup 2
Grup 3
Taşıdıgı
Akım (A)
Sigorta
Akımı(A)
Taşıdıgı
Akım (A)
Sigorta
Akımı(A)
Taşıdıgı
Akım (A)
Sigorta
Akımı(A)
0.75
-
-
12
6
15
10
1
11
6
15
10
19
10
1.5
15
10
18
10
24
20
2.5
20
16
26
20
32
25
4
25
20
34
25
42
35
6
33
25
44
35
54
50
10
45
35
61
50
73
63
16
61
50
82
63
98
80
25
83
63
108
80
129
100
35
103
80
135
100
158
125
50
132
100
168
125
198
160
70
165
125
207
160
245
200
95
197
160
250
200
292
250
120
235
200
292
250
344
315
150
-
-
335
250
391
315
185
-
-
382
315
448
400
240
-
-
453
400
528
400
Yer altı kablolarında iletkenlerin akım taşıma kapasiteleri Tablo 3’te verilmiştir.
Tablo 3 Kablolarının yer altında yüklenebilecekleri akım değerleri
Anma Kesiti
(mm)
Tel Sayısı
(Ad)
Akım Taşıma Kapasitesi
(A)
2*2.5
1
41
2*4
1
53
2*6
1
66
2*10
1-7
88
3*2.5
1
36
3*4
1
46
3*6
1
58
3*10
1-7
77
4*2.5
1
36
4*4
1
46
4*6
1
58
4*10
1-7
77
4*16
1-7
100
3*25+16
7
130
3*35+25
7-19
155
3*50+25
19
185
3*70+35
19
230
3*95+50
19
275
3*120+70
37
315
3*150+70
37
355
3*185+95
37
400
3*240+120
61-37
460
3.2 Hat Akımına Göre Sigorta Secimi
(2) denkleminden bulunan akım değerine en yakın veya bir üst değerdeki sigorta seçilir. Bu yolla yapılan secimde ilave yüklerin ponoya bağlanması durumunda sigorta değerini yeni yük durumuna göre düzenlemek gerekir.
3.3 Aşırı Akım Katsayısına Göre Sigorta Secimi
Buşonlu ve NH tipi sigortalar nominal akımlarının %40 kadar fazladan akımı sürekli olarak taşıyabilir. Bu kritere göre sigorta seçildiğinde hat akımı 1.4 katsayısına bölümünden elde edilen akım değerine uygun bir sigorta seçilir. Aşırı akım katsayısına göre kesit seçiminde hat akımı,
(3)
formülünden yararlanılır. Bu akım değerine eşit veya bir üst normda sigorta seçilir.
UYGULAMA
Kurulu güçü, talep faktörü ve güç katsayısı verilen tesisi aşırı akım ve kısa devreye karşı korumak için sigorta seçilecektir.
4.1 Sigortayı hattın taşıyacağı nominal akıma göre
4.2 Sigortayı hat akımına göre
4.3 Sigortaları aşırı akım katsayısına göre
seçelim.
Şekil 8 Sigorta secimi
4.1 Sigortanın hattın taşıyacağı nominal akıma göre seçilmesi
(1) denkleminden talep güçün değeri,
olarak bulunur. Hat akımı (2) denkleminden,
Tablo 1’den bu akım değerini taşıyan kablonun kesiti,
NYY 3*25+16……0,6 / 1KV
olarak bulunur. Bu kablonun taşıyacağı nominal akım değeri () tablosundan 130 (A) olarak bulunur. Seçilen sigorta değeri 3*125 (A), olarak bulunur.
Şekil 9 Hattın taşıyacağı nominal akıma göre sigorta seçilmesi
4.2 Sigortanın Hat Akımına Göre Seçilmesi
(2) denkleminden hat üzerinden 103.7 (A) akım akar. Bu akımın bir alt norm akım değerindeki sigorta 3*100 (A) dir.
Şekil 10 Tesise sigortanın hat akımına göre seçilmesi
4.3 Sigortaları Aşırı Akım Katsayısına Göre Seçilmesi
(3) denkleminden (k=1.4) için akımın değeri,
olarak bulunur. Bu akım değerinin bir üst norm değerdeki sigorta 3*80 (A) olarak bulunur.
Şekil 11 Tesiste sigortanın aşırı akım katsayısına göre seçilmesi
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Elektrik enerjisine olan talep günbegün sürekli artmaktadır. Çıkan yangınların büyük bir kısmı elektrik kökenlidir. Yangınlar epeycene bir kısmı yanlış sigorta seçiminden kaynaklanmaktadır. Sigorta amperi gereğinden büyük seçildiğinde devreyi kesmesi gerekirken kesmez bunun sonucunda aşırı ısınma sonucunda yangınlar oluşur. Sigortaların seçiminin incelendiği bu çalışmanın sonucunda aşağıdaki önerilerde bulunulabilir.
· Işık linyelerinde normal tip sigorta yerine gecikmeli tip sigorta kullanılırsa elektrikli cihazlar bir arıza durumunda hasar görürler. Gene motor devrelerinde gecikmeli tip sigorta yerine normal tip sigorta seçildiğinde motor yol alma süresi içinde sigortalar devreyi keserler.
· Sigorta akımı yükün çekeceği hat akımına eşit veya daha büyük olmalıdır. Aksi taktirde sigorta zamansız devreyi acar.
· Sigortanın hattın taşıyacağı nominal akıma göre seçilmesi durumunda sigorta akımı hattın taşıyacağı nominal akım değerinden küçük olmalıdır.
· İletken kesitinin değiştiği yerlere mutlak surette sigorta konmalıdır.
· Koruma tedbirleri başta lüzumsuz bir harcama gibi gözükür. Bir arıza durumunda sistemin zarar görmeden korunması yapılan harcamaların haklılığını ortaya koyar.
· Günümüzde harmonik kaynakların artışı göz önünde bulundurularak, kompanzasyon tesislerinde kullanılan sigortalar nominal akımın 1.7 katı kadar seçilmelidir. Gene sigortalar atıyorsa tesiste kuvvetli dereceden harmonikler bulunmaktadır. Harmonikleri yok edecek filtre devreler mutlak surette kullanılmalıdır.
· Selektivite bir devrede sigortaların anma akımlarına göre en küçükten en büyüğe doğru sıralanmalarıdır.Selektiviteden amaç arızaya en yakın sigortanın devreyi kesmesini temin etmektir. IEC standardının eriyen telli sigortalar için koyduğu selektivite oranı ½ dir. Kaynaktan , şebeke uçlarına gidildikçe kablo kesit değişimlerinde sigorta nominal akımları ½ oranında değişecektir.
· Sigortaların bağlantı noktalarındaki temas dirençleri en aza indirilmelidir.
KAYNAKLAR
[1] Anders, G.J., (1997), Rating of Electric Power Cables, IEEE Press, Newyork.
[2] Alacacı, M., (2002), Elektrik Meslek Resmi, Color Matbaacılık Ltd.Şti. İskenderun
[3] Bayram, M., (2000), Kuvvetli Akım Tesislerinde Reaktif Güç Kompanzasyonu, Birsen Yayınevi, İstanbul.
[4] Çakır, H., (1985), Elektrik Şebeke Kayıpları, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
[5] Hürer, A., (1990), Elektrik Tesisat Bilgisi, Çilt I, Mesleki ve Teknik Öğretim Kitapları, İstanbul.
[6] Hürer, A., (1990), Elektrik Tesisat Bilgisi, Çilt II, Mesleki ve Teknik Öğretim Kitapları, İstanbul.
[7] IEC 60269-2-1 :2000-03 Standardı.
[8] Kocatepe, C., Uzunoğlu, M., Yumurtacı, R., Karakaş, A. ve Arıkan, O., (2003), Elektrik Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yayınevi, İstanbul
[9] Kaleporselen Elektroteknik Sanayi A.Ş., İstanbul.
[10] Uçku, K., (1974), Elektrikle Enerji Dağıtımı ve Projesi. Birinci Kısım, Tisa Matbaacılık Sanayi, Ankara.
[11] Uçku, K., (1974), Elektrikle Enerji Dağıtımı ve Projesi. İkinci Kısım, Tisa Matbaacılık Sanayi, Ankara.
[12] Ürgüplü, Z.(1990), Teknik Derleme, Ka-rel İnşaat Tesisat Ltd.Şirketi,İstanbul.
[13] Peşint, A. M.A, (1977), Enerjinin Üretimi, İletimi ve Dağıtımı. Yüksek Teknik Öğretmen Okulu, Ankara.
[14] VDE 0636 Teil 3011:1999-05 Standardı.
5 Temmuz 2008 Cumartesi
TESİSAT,KABLOLAR ve İLETKENLERİN BOYUTLANDIRILMASI
TESİSAT,KABLOLAR ve İLETKENLERİN BOYUTLANDIRILMASI
Sabri Günaydın
Elektrik Müh.-ETMD Yön.Kurul.Üyesi,Eğitim ve Yayın Kom. Bşk.
1-Kablo ve İletken Seçimi
Kablo tipini seçmek için aşağıda belertilen değişkenleri kullanmak gereklidir.
İletkenin malzemesi (bakır veya alüminyum) iletken malzemesinin seçimi maliyet, boyut, ağırlık ve korozif (aşındırıcı) ortamlara karşı dayanım (kimyasal ve .oksitlendirici maddelerin varlığı) kriterlerine göre yapılır.
Genel olarak, bakır iletkenin akımı taşıma kapasitesi, aynı kesitli alüminyum iletkene göre %30 daha fazladır.
Bakır iletkenin kesitindeki bir alüminyum iletkenin elektrik direnci %60 daha fazladır.
Yalıtkanın malzemesi (PVC, XLPE, EPR) yalıtkan malzemenin cinsi, normal çalışma ve kısa devre koşullarında oluşan maksimum sıcaklığı etkiler. Buda iletkenin kesitini etkin olarak belirler.
İletkenin tipi (çıplak, kılıfsız tek damarlı, kılıflı tek damarlı , çok damarlı)
İletken tipi mekanik dayanım, yalıtkanlık derecesi ve tesisat zorluğu (dönüşler, tesisat boyunca olabilecek ekler, engeller ) gibi tesisat yönteminin gereklerine göre seçilir.
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-1”(Çekilen Hat Sistemlerinin Seçilmesi) farklı tesisat yöntemlerine göre izin verilen iletken tiplerini göstermektedir.
2-TESİSAT YÖNTEMLERİ:
İletkenin akım taşıma kapasitesini ve bu şekilde yük akımına uygun kesitini belirlemek için, tesisatın gerçek durumunu tanımlayan standart yöntemler IEC-60364-5-52(2001-08)’de tanımlanmıştır.
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-2” ‘den çekilen hat sistemlerinin montaj yöntemlerine göre karşılık gelen ilgili numaralarını ve IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi referanslarını (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) ve buradan giderek teorik akım taşıma kapasitesini, gerekli düzeltme faktörlerini bulmak mümkündür.
1-Toprağa Gömülü Olmayan Tesisat (Açık Havadaki tesisat)
- Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.
Iz= Io k1.k2 = Io.k top.
Io : Tek iletkenin (kablonun), 30°C referans ortam sıcaklığındaki akım taşıma kapasitesi.
k1: Ortam sıcaklığının 30°C den farklı olması durumundaki düzeltme katsayısı.
k2: Demetlenmiş, yan yana döşenmiş, alt alta döşenmiş, muhtelif kablo taşıyıcıları üzerinde yan yana ve alt alta döşenmiş kabloların (gruplanmış kablolar) düzeltme katsayısı
k1 Düzeltme Katsayısı
Kabloların açık havada döşenmesi durumunda akım taşıma kapasitesine ilişkin referans ortam sıcaklığı 30°C dir. Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayıları IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-14 “ ‘den alınabilir.
k2 Düzeltme Katsayısı
Kablo akım taşıma kapasitesi, yakınında bulunan diğer kablolardan etkilenir. Döşenmiş bir tek kablonun ürettiği ısının yayılımı, aynı kablonun yanına diğer kablolar döşendiğinde farklılık gösterir.
k2 katsayısı değerleri yan yana ve üst üste sıralar halinde döşenmiş ve demet olarak döşenmiş kablolar için tablolanmıştır.
· Sıralanmış ve Demetlenmiş Kabloların Tanımı:
Sıralama: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin; bitişik veya aralıklı olarak yatay veya düşey düzenlenmesidir. Sıralanmış kablolar duvara, tavana döşemeye kablo merdiveni veya kablo taşıyıcıları üzerinde döşenir.
Sıralanmış kablolar
a)Aralıklı,
b)Aralıksız
c)Çift sıralı
Demet: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin aralında boşluk bırakılmaksızın ve sıra oluşturulmadan bir kablo yolu içinde düzenlenmesidir.
Demetlenmiş kablolar
a) Kapaklı kanal içinde
b) Boru içinde
c)Delikli kablo taşıyıcı üzerinde
a) k2 düzeltme katsayısının değeri aşağıda belirtilen durumlarda 1 ‘dir.
a.1) Kablolar aralıklı (Boşluk bırakılarak) düzenlenmiş ise:
- Farklı devrelere ait iki tek damarlı kablo, aralarında bırakılan uzaklık, büyük olan kablonun dış çapının iki katından fazla olduğunda
- İki çok damarlı kablonun aralarındaki uzaklık en az büyük olan kablonun dış çapı kadar olduğunda
a.2) Bitişik kablolar, akım taşıma kapasitelerinin %30’undan az yükleniyor ise demetlenmiş veya sıralanmış kablolar için düzeltme katsayısı, benzer(yakın kesitteki , bir üst veya alt kesit...) kabloların eşit yüklendiği varsayılarak hesaplanmıştır. Kablo grupları için, kabloların aynı izin verilen çalışma sıcaklığında oldukları ve üç yakın standart kesitte bulundukları düşünülmüştür. (Örneğin 10 – 16 – 25 mm²)
Farklı kesitlerden oluşan kablo demetlerinde azaltma katsayılarının hesabı, kablo miktarına ve kabloların kesitlerine bağlıdır.
Bu azaltma katsayıları tablolanmamıştır .Bunların her gruplandırma (demet veya sıralanmış) için ayrıca hesaplanmaları gerekir.
Kapalı veya kapaklı kablo kanalı, elektrik borusu içinde döşenen farklı kesitteki kablolar ve yalıtılmış iletkenler bulunan bir grup için azaltma katsayısı
k2 = dir.
k2 : Grup azaltma katsayısı
n : Demetteki devre sayısı
Bu eşitlik ile elde edilen azaltma katsayısı küçük kesitli kabloların aşırı yüklenmesini önlerken, büyük kesitli kabloların az yüklenmesine yol açmaktadır. Böyle bir duruma yol açmamak için büyük ve küçük kesitli kablolar bir araya getirilip gruplanmamalıdır.
Aşağıdaki tablolar k 2 azaltma katsayılarını vermektedir.
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-17” Birden fazla devre veya birden fazla çok damarlı kablonun(Gruplanmış kablolar) , IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-2 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak grup azaltma katsayıları .
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “ A 52-20 “Açık havadaki çok damarlı kabloların “ E” tesisat yönteminde, IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak azaltma katsayıları .
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A 52-21 “Açık havadaki tek damarlı kabloların F tesisat yönteminde,IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak azaltma katsayıları
Toprağa Gömülü Olmayan Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi
Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.
1- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) referansı bulunacak
2- Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayısı “k1” IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A52-14 “ ‘den belirlenecek.
3- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-17” ‘den birbirine dokunan tek sıra veya tek bir demet olarak gruplanmış kablolar için, IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “ A 52-21 “’den F tesisat yöntemine göre tek damarlı kablolar için , IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A 52-20 “’den E tesisat yöntemine göre çok damarlı kablolar için; k2 düzeltme faktörü seçilecektir. Farklı kesitteki kablolar için k2’ye ilişkin formül kullanılacaktır.
4- Hesaplanmış Ib yük akımından, Ib’ aşağıdaki gibi bulunacaktır.
Ib’ = =
Ib: Hesaplanan yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (Devre kesicilerde ayar akımı)
5- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan ; tesisat yöntemine, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi(Io) I o I b ‘ olacak şekilde belirlenecektir.
6- Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.
Iz = Io .k1.k2 ‘den bulunacaktır.
Not : Isıl yalıtım düzeltme katsayısı
Isıl yalıtım ile sarmalanmış kablolar
Bu azaltma katsayıları kablolar bu tür tesisat yöntemine göre montaj gereksinimi olduğunda dikkate alınacaktır.
Yalıtım İçindeki Uzunluk (mm.)
Azaltma Katsayısı
50
0,89
100
0,81
200
0,68
400
0,55
2.2-Toprak İçindeki Tesisat
- Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Toprak içine döşenmiş bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.
Iz =Io .k1.k2.k3 =Io.ktop
Io : Toprak içinde döşenmiş tek bir iletkenin veya kablonun 20°C ‘deki referans sıcaklığında akım taşıma kapasitesi
k1 : Toprak sıcaklığı 20o C lik referans sıcaklığından farklı ise düzeltme katsayısı
k2 : Bitişik kabloların düzeltme katsayısı
k3 : Toprağın ısıl direncinin 2,5 km/W referans değerinden farklı olması durumunda kullanılacak düzeltme katsayısı.
k1 Düzeltme Katsayısı:
Toprak içindeki kabloların akım taşıma kapasitesi 20°C toprak sıcaklığına göre verilmiştir. Toprak sıcaklığı bu değerden farklı ise k1 faktörünü bulmak için yalıtkan malzemeye göre düzenlenmiş olan IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-15” kullanılacaktır.
k2 Düzeltme Katsayısı:
Bir kablonun akım taşıma kapasitesi yakınındaki kablolardan etkilenmektedir. Yalnız başına döşenen kablonun ürettiği ısının yayılımı aynı kablonun diğerlerinin yanına döşendiği durumdan farklıdır.
k2 düzeltme katsayısı aşağıdaki formül ile bulunur.
k2=k2’.k2”
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-19” toprağa doğrudan veya tek yollu kapalı kablo kanalları (kapalı kanal, büz, boru...) içinden döşenen bir ve çok damarlı kabloların k2’ katsayısı değerlerini, aralarındaki uzaklığına bağlı olarak vermektedir.
k2” Düzeltme Katsayısı
-Toprağa doğrudan döşenen kablo veya aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz, boru...) içinde yalnız bir kablo olması durumunda k2” “1” alınır.
-Yakın kesitlerde birden fazla kablonun aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz,boru...) içinden döşenmesi durumunda k2” , IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-17” nin , birinci satırından seçilir. (Grup halinde döşeme)
· Eğer, kablolar yakın kesitlerde değil ise k2” aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır.
k2”=
n : Kapalı kablo kanalı (kapalı kanal,büz, boru...) içinde bulunan devre sayısı.
k3 Düzeltme Katsayısı
Toprağın ısıl direnci kablonun ürettiği ısı yayılımını etkiler. Düşük ısıl direnci bulunan toprak kablonun ısıl yayılımını kolaylaştırırken, yüksek ısıl direnci bulanan toprak kablonun ısıl yayılımını zorlaştırır. IEC 60364-5-52 (2001-08) toprağın ısıl direncine dair referans değerini 2,5 km/W olarak vermektedir.
2,5 km/W değerinden farklı toprak ısıl dirençleri için k3 düzeltme katsayısı IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-16” dan seçilir.
Toprağa Gömülü Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi
Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.
1- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-15” den, yalıtkan malzeme ve toprak sıcaklığına göre k1 düzeltme katsayısı belirlenecektir.
2- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-17” , IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-19” den ve ilgili formül kullanılarak k2 düzeltme katsayısı bulunacaktır.
3- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-16” den, toprak ısıl direncine karşılık olan k3 katsayısı bulunacaktır.
4- Ib aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.
Ib’ = =
Ib : Yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (devre kesiciler için ayar akımı)
5- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan tablo D tesisat yöntemi, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi(Io) , I o I b olacak şekilde belirlenecektir.
6- Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.
Iz = Io .k1.k2 .k3
Genel Not-1: Not 2:Yükseklik(Rakım) Etkisi
Yükseklik (Rakım) ile ilgili düzeltmeler yükseklik, kablo değerleriyle ilgili çok küçük etkiye neden olur. 1500 m’ye kadar yükseklikler için herhangi bir düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Ancak bu durum anahtarlama düzeni dayanım gerilimleri için geçerli değildir. 2000 m yüksekliğindeki 5 kV değerindeki dayanım gerilim, deniz seviyesindeki 6.2 kV dayanım gerilimine eşittir.
Genel Not-2: Akım taşıma kapasitesini veren tablolar ve yüklü iletkenler üzerine not:
Tablo 8, 9, 15 normal işletme şartlardaki yüklü iletkenlerin akım taşıma kapasitesini vermektedir. Bir fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 2’dir. Dengeli veya dengesizliği düşük seviyede olan üç fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 3’dür. Çünkü bu durumda nötr akımları ihmal edilebilir.
Dengesizliği yüksek seviyede bulunan üç fazlı devrelerde çok damarlı kablolardaki nötr akımları nedeniyle oluşan sıcaklık yükselmesi; faz iletkenleri dengeli yüklenmediğinden bir veya daha fazla faz iletkeninin ürettiği ısı nötr iletkeni dengelemesi ile karşılanır.
Böyle bir dengesizlik durumunda kablo kesiti en yüklü fazın iletken kesitine göre seçilir.
Yararlanılan Kaynaklar:
1-ABB Electrical İnstallation Handbook(2003-04)
2-IEC 60364-5-52 (2001-08) Electrical installations of buildings-Selection and erection of electrical equipment –Wiring systems
Sabri Günaydın
Elektrik Müh.-ETMD Yön.Kurul.Üyesi,Eğitim ve Yayın Kom. Bşk.
1-Kablo ve İletken Seçimi
Kablo tipini seçmek için aşağıda belertilen değişkenleri kullanmak gereklidir.
İletkenin malzemesi (bakır veya alüminyum) iletken malzemesinin seçimi maliyet, boyut, ağırlık ve korozif (aşındırıcı) ortamlara karşı dayanım (kimyasal ve .oksitlendirici maddelerin varlığı) kriterlerine göre yapılır.
Genel olarak, bakır iletkenin akımı taşıma kapasitesi, aynı kesitli alüminyum iletkene göre %30 daha fazladır.
Bakır iletkenin kesitindeki bir alüminyum iletkenin elektrik direnci %60 daha fazladır.
Yalıtkanın malzemesi (PVC, XLPE, EPR) yalıtkan malzemenin cinsi, normal çalışma ve kısa devre koşullarında oluşan maksimum sıcaklığı etkiler. Buda iletkenin kesitini etkin olarak belirler.
İletkenin tipi (çıplak, kılıfsız tek damarlı, kılıflı tek damarlı , çok damarlı)
İletken tipi mekanik dayanım, yalıtkanlık derecesi ve tesisat zorluğu (dönüşler, tesisat boyunca olabilecek ekler, engeller ) gibi tesisat yönteminin gereklerine göre seçilir.
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-1”(Çekilen Hat Sistemlerinin Seçilmesi) farklı tesisat yöntemlerine göre izin verilen iletken tiplerini göstermektedir.
2-TESİSAT YÖNTEMLERİ:
İletkenin akım taşıma kapasitesini ve bu şekilde yük akımına uygun kesitini belirlemek için, tesisatın gerçek durumunu tanımlayan standart yöntemler IEC-60364-5-52(2001-08)’de tanımlanmıştır.
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-2” ‘den çekilen hat sistemlerinin montaj yöntemlerine göre karşılık gelen ilgili numaralarını ve IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi referanslarını (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) ve buradan giderek teorik akım taşıma kapasitesini, gerekli düzeltme faktörlerini bulmak mümkündür.
1-Toprağa Gömülü Olmayan Tesisat (Açık Havadaki tesisat)
- Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.
Iz= Io k1.k2 = Io.k top.
Io : Tek iletkenin (kablonun), 30°C referans ortam sıcaklığındaki akım taşıma kapasitesi.
k1: Ortam sıcaklığının 30°C den farklı olması durumundaki düzeltme katsayısı.
k2: Demetlenmiş, yan yana döşenmiş, alt alta döşenmiş, muhtelif kablo taşıyıcıları üzerinde yan yana ve alt alta döşenmiş kabloların (gruplanmış kablolar) düzeltme katsayısı
k1 Düzeltme Katsayısı
Kabloların açık havada döşenmesi durumunda akım taşıma kapasitesine ilişkin referans ortam sıcaklığı 30°C dir. Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayıları IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-14 “ ‘den alınabilir.
k2 Düzeltme Katsayısı
Kablo akım taşıma kapasitesi, yakınında bulunan diğer kablolardan etkilenir. Döşenmiş bir tek kablonun ürettiği ısının yayılımı, aynı kablonun yanına diğer kablolar döşendiğinde farklılık gösterir.
k2 katsayısı değerleri yan yana ve üst üste sıralar halinde döşenmiş ve demet olarak döşenmiş kablolar için tablolanmıştır.
· Sıralanmış ve Demetlenmiş Kabloların Tanımı:
Sıralama: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin; bitişik veya aralıklı olarak yatay veya düşey düzenlenmesidir. Sıralanmış kablolar duvara, tavana döşemeye kablo merdiveni veya kablo taşıyıcıları üzerinde döşenir.
Sıralanmış kablolar
a)Aralıklı,
b)Aralıksız
c)Çift sıralı
Demet: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin aralında boşluk bırakılmaksızın ve sıra oluşturulmadan bir kablo yolu içinde düzenlenmesidir.
Demetlenmiş kablolar
a) Kapaklı kanal içinde
b) Boru içinde
c)Delikli kablo taşıyıcı üzerinde
a) k2 düzeltme katsayısının değeri aşağıda belirtilen durumlarda 1 ‘dir.
a.1) Kablolar aralıklı (Boşluk bırakılarak) düzenlenmiş ise:
- Farklı devrelere ait iki tek damarlı kablo, aralarında bırakılan uzaklık, büyük olan kablonun dış çapının iki katından fazla olduğunda
- İki çok damarlı kablonun aralarındaki uzaklık en az büyük olan kablonun dış çapı kadar olduğunda
a.2) Bitişik kablolar, akım taşıma kapasitelerinin %30’undan az yükleniyor ise demetlenmiş veya sıralanmış kablolar için düzeltme katsayısı, benzer(yakın kesitteki , bir üst veya alt kesit...) kabloların eşit yüklendiği varsayılarak hesaplanmıştır. Kablo grupları için, kabloların aynı izin verilen çalışma sıcaklığında oldukları ve üç yakın standart kesitte bulundukları düşünülmüştür. (Örneğin 10 – 16 – 25 mm²)
Farklı kesitlerden oluşan kablo demetlerinde azaltma katsayılarının hesabı, kablo miktarına ve kabloların kesitlerine bağlıdır.
Bu azaltma katsayıları tablolanmamıştır .Bunların her gruplandırma (demet veya sıralanmış) için ayrıca hesaplanmaları gerekir.
Kapalı veya kapaklı kablo kanalı, elektrik borusu içinde döşenen farklı kesitteki kablolar ve yalıtılmış iletkenler bulunan bir grup için azaltma katsayısı
k2 = dir.
k2 : Grup azaltma katsayısı
n : Demetteki devre sayısı
Bu eşitlik ile elde edilen azaltma katsayısı küçük kesitli kabloların aşırı yüklenmesini önlerken, büyük kesitli kabloların az yüklenmesine yol açmaktadır. Böyle bir duruma yol açmamak için büyük ve küçük kesitli kablolar bir araya getirilip gruplanmamalıdır.
Aşağıdaki tablolar k 2 azaltma katsayılarını vermektedir.
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-17” Birden fazla devre veya birden fazla çok damarlı kablonun(Gruplanmış kablolar) , IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-2 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak grup azaltma katsayıları .
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “ A 52-20 “Açık havadaki çok damarlı kabloların “ E” tesisat yönteminde, IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak azaltma katsayıları .
- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A 52-21 “Açık havadaki tek damarlı kabloların F tesisat yönteminde,IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte kullanılacak azaltma katsayıları
Toprağa Gömülü Olmayan Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi
Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.
1- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) referansı bulunacak
2- Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayısı “k1” IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A52-14 “ ‘den belirlenecek.
3- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-17” ‘den birbirine dokunan tek sıra veya tek bir demet olarak gruplanmış kablolar için, IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “ A 52-21 “’den F tesisat yöntemine göre tek damarlı kablolar için , IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A 52-20 “’den E tesisat yöntemine göre çok damarlı kablolar için; k2 düzeltme faktörü seçilecektir. Farklı kesitteki kablolar için k2’ye ilişkin formül kullanılacaktır.
4- Hesaplanmış Ib yük akımından, Ib’ aşağıdaki gibi bulunacaktır.
Ib’ = =
Ib: Hesaplanan yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (Devre kesicilerde ayar akımı)
5- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan ; tesisat yöntemine, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi(Io) I o I b ‘ olacak şekilde belirlenecektir.
6- Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.
Iz = Io .k1.k2 ‘den bulunacaktır.
Not : Isıl yalıtım düzeltme katsayısı
Isıl yalıtım ile sarmalanmış kablolar
Bu azaltma katsayıları kablolar bu tür tesisat yöntemine göre montaj gereksinimi olduğunda dikkate alınacaktır.
Yalıtım İçindeki Uzunluk (mm.)
Azaltma Katsayısı
50
0,89
100
0,81
200
0,68
400
0,55
2.2-Toprak İçindeki Tesisat
- Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Toprak içine döşenmiş bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.
Iz =Io .k1.k2.k3 =Io.ktop
Io : Toprak içinde döşenmiş tek bir iletkenin veya kablonun 20°C ‘deki referans sıcaklığında akım taşıma kapasitesi
k1 : Toprak sıcaklığı 20o C lik referans sıcaklığından farklı ise düzeltme katsayısı
k2 : Bitişik kabloların düzeltme katsayısı
k3 : Toprağın ısıl direncinin 2,5 km/W referans değerinden farklı olması durumunda kullanılacak düzeltme katsayısı.
k1 Düzeltme Katsayısı:
Toprak içindeki kabloların akım taşıma kapasitesi 20°C toprak sıcaklığına göre verilmiştir. Toprak sıcaklığı bu değerden farklı ise k1 faktörünü bulmak için yalıtkan malzemeye göre düzenlenmiş olan IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-15” kullanılacaktır.
k2 Düzeltme Katsayısı:
Bir kablonun akım taşıma kapasitesi yakınındaki kablolardan etkilenmektedir. Yalnız başına döşenen kablonun ürettiği ısının yayılımı aynı kablonun diğerlerinin yanına döşendiği durumdan farklıdır.
k2 düzeltme katsayısı aşağıdaki formül ile bulunur.
k2=k2’.k2”
IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-19” toprağa doğrudan veya tek yollu kapalı kablo kanalları (kapalı kanal, büz, boru...) içinden döşenen bir ve çok damarlı kabloların k2’ katsayısı değerlerini, aralarındaki uzaklığına bağlı olarak vermektedir.
k2” Düzeltme Katsayısı
-Toprağa doğrudan döşenen kablo veya aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz, boru...) içinde yalnız bir kablo olması durumunda k2” “1” alınır.
-Yakın kesitlerde birden fazla kablonun aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz,boru...) içinden döşenmesi durumunda k2” , IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-17” nin , birinci satırından seçilir. (Grup halinde döşeme)
· Eğer, kablolar yakın kesitlerde değil ise k2” aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır.
k2”=
n : Kapalı kablo kanalı (kapalı kanal,büz, boru...) içinde bulunan devre sayısı.
k3 Düzeltme Katsayısı
Toprağın ısıl direnci kablonun ürettiği ısı yayılımını etkiler. Düşük ısıl direnci bulunan toprak kablonun ısıl yayılımını kolaylaştırırken, yüksek ısıl direnci bulanan toprak kablonun ısıl yayılımını zorlaştırır. IEC 60364-5-52 (2001-08) toprağın ısıl direncine dair referans değerini 2,5 km/W olarak vermektedir.
2,5 km/W değerinden farklı toprak ısıl dirençleri için k3 düzeltme katsayısı IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-16” dan seçilir.
Toprağa Gömülü Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi
Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.
1- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52-15” den, yalıtkan malzeme ve toprak sıcaklığına göre k1 düzeltme katsayısı belirlenecektir.
2- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-17” , IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-19” den ve ilgili formül kullanılarak k2 düzeltme katsayısı bulunacaktır.
3- IEC 60364-5-52(2001-08) “Tablo A.52.-16” den, toprak ısıl direncine karşılık olan k3 katsayısı bulunacaktır.
4- Ib aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.
Ib’ = =
Ib : Yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (devre kesiciler için ayar akımı)
5- IEC 60364-5-52(2001-08) Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan tablo D tesisat yöntemi, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi(Io) , I o I b olacak şekilde belirlenecektir.
6- Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.
Iz = Io .k1.k2 .k3
Genel Not-1: Not 2:Yükseklik(Rakım) Etkisi
Yükseklik (Rakım) ile ilgili düzeltmeler yükseklik, kablo değerleriyle ilgili çok küçük etkiye neden olur. 1500 m’ye kadar yükseklikler için herhangi bir düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Ancak bu durum anahtarlama düzeni dayanım gerilimleri için geçerli değildir. 2000 m yüksekliğindeki 5 kV değerindeki dayanım gerilim, deniz seviyesindeki 6.2 kV dayanım gerilimine eşittir.
Genel Not-2: Akım taşıma kapasitesini veren tablolar ve yüklü iletkenler üzerine not:
Tablo 8, 9, 15 normal işletme şartlardaki yüklü iletkenlerin akım taşıma kapasitesini vermektedir. Bir fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 2’dir. Dengeli veya dengesizliği düşük seviyede olan üç fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 3’dür. Çünkü bu durumda nötr akımları ihmal edilebilir.
Dengesizliği yüksek seviyede bulunan üç fazlı devrelerde çok damarlı kablolardaki nötr akımları nedeniyle oluşan sıcaklık yükselmesi; faz iletkenleri dengeli yüklenmediğinden bir veya daha fazla faz iletkeninin ürettiği ısı nötr iletkeni dengelemesi ile karşılanır.
Böyle bir dengesizlik durumunda kablo kesiti en yüklü fazın iletken kesitine göre seçilir.
Yararlanılan Kaynaklar:
1-ABB Electrical İnstallation Handbook(2003-04)
2-IEC 60364-5-52 (2001-08) Electrical installations of buildings-Selection and erection of electrical equipment –Wiring systems
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ PROJE HAZIRLAMA YÖNETMELİĞİ
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ PROJE HAZIRLAMA YÖNETMELİĞİ
03.12.2003 tarihinde 25305 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından:
Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Uygulama, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamında yapılması gereken elektrik tesisat projelerinin hazırlanmasına dair usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki kuvvet, aydınlatma, reaktif güç kompanzasyonu tesisleri, koruma, haberleşme, yangın haber verme, güvenlik ve benzeri sistemlerinin teknik gereksinimlere uygun yapılabilmesi için hazırlanması gereken elektrik tesisatı proje hizmetlerini kapsar.
Kararnameler, tüzükler, yönetmelikler ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmelikte dikkate alınır. Yönetmelikte bulunmayan standartlar ve hükümler için; EN, HD, IEC, VDE ve DIN standartları geçerlidir. Çelişme durumunda yukarıda belirtilen öncelik sırası göz önüne alınır.
Uygulama
Madde 3 — Bu Yönetmelik, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamında yer alan tesisler için hazırlanacak olan projelerin düzenlenmesine ilişkindir. Bu Yönetmelik kapsamında yer alan konularda öncelikle bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Bu Yönetmelik, yeni kurulacak tesislere veya kurulu tesislerde değişikliğe uğrayacak ya da genişletilecek kısımlara uygulanır. Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanmasıyla, yerel koşullar nedeniyle zorluklar ya da teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına gerekçeli başvuru yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru için, uygun görülmesi halinde söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verir.
Bu Yönetmelikte yer alan kesin proje ve son durum projesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ya da yasaların yetkili kıldığı kuruluşların onayından sonra geçerlidir. Projenin onayına yetkili kılınmış kuruluş dilerse bunların dışındaki projeleri de ister. Diğer proje aşamaları işveren ile proje müellifi arasındaki sözleşme ile geçerlilik kazanır.
Dayanak
Madde 4 — Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 28 inci maddesi uyarınca hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen;
1 - İşveren: Projelendirilecek tesisin projesinin yapımına ait hizmet ihalesini yapan, idare (kamu, kurum ve kuruluşları) veya tesis sahibi (sahipleri) ya da sahibinin (sahiplerinin) hukuki temsilcisini,
2 - Elektrik işleri yüklenicisi: Elektrik iç tesisini verilen projesine göre işverene karşı sorumlu olarak, imal ve inşa eden gerçek veya tüzel kişiyi ya da birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarında yaptıkları anlaşma ile oluşturulan grubu,
3 - Proje müellifi: lgili yasalar ve yönetmeliklere göre elektrik iç tesis projesini hazırlama yetkisine sahip gerçek kişiyi,
4 - Onay yetkilisi: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ya da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının veya yasaların yetkili kıldığı kuruluşların, projeleri incelemek ve onaylamakla görevlendirdiği elektrik mühendisi veya elektrik-elektronik mühendisini,
5 - Elektrik tesisleri projeleri: Elektrik tesislerinin yapılış şeklini gösteren ve her türlü ana ve yardımcı donanımın miktarının belirlenebildiği çizim, hesap ve şartnameleri,
6 - Etüt-öneri raporu: Genel olarak, hazırlanacak projenin esaslarına ilişkin açıklamaları, bu esasların kabulü için zorunlu nedenlerle, teknik ve ekonomik hesapları gösteren raporu,
7 - Ön proje: Tesisin hangi gereçlerle ve nasıl yapılacağını gösteren açıklama, şema, plan ve resimlerle, bunların düzenlenmesine dayanak olan hesap ve raporlardan oluşan projeyi,
8 - Kesin proje: Ön projede belirtilen tesis gereçleri ve kabul edilmiş ilkelere uygun nitelikteki ayrıntılı açıklama, şema, plan ve resimlerle bunların düzenlenmesine dayanak olan teknik özellikler, hesap, keyif (metraj listesi) ve şartnamelerden oluşan projeyi,
9 - Uygulama projesi (Yapım çizimleri ve hesapları): Tesisin yapımına başlanmadan önce, onaylanmış kesin projesine göre, imalatçı firmaların seçilen cihazlarının tip ve ölçüleri kullanılarak elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak projeyi,
10 - Son durum projesi (Yapıldı projesi): Uygulama aşamasında, varsa yapılan değişikliklerin işlendiği elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak, tesisin geçici kabule esas son (gerçek) durumunu gösteren projeyi,
11 - Metraj listesi: Proje kapsamında yapılacak her iş kaleminin miktarını gösteren listeyi,
12 - Prensip şeması: Yardımcı devre ve bölümler belirtilmeksizin elektrik ana tesis bağlantılarını gösteren çizimleri,
13 - Akım yolu şeması: Bir bağlantı düzeninin çalışma prensibini, kontrol ve kumanda devrelerini belirtmek amacıyla hazırlanan çizimleri,
14 - Montaj resimleri: Cihazların bulundukları yerlere bağlantısını gösteren çizimleri,
15 - Detay resimleri: Yapılacak özel imalatı veya tesis elemanlarının birbirleri ile ilgisini etraflı bir şekilde anlatmak için plan, kesit, görünüş şeklinde hazırlanmış büyük ölçekli çizimleri,
16 - Güç dağıtım tesisatı: Bina içinde veya bina grupları arasında, alçak gerilimli enerjinin tüketicilere ulaştırılması için yapılan tesis bölümünü,
17 - Yedek güç kaynağı: Özel veya tüzel bir kişinin mülkiyet sınırları içindeki tesislerini, elektrik enerjisinin
kesilmesi halinde, can ve mal kaybına yol açmamak, güvenliği aksatmamak maksadı ile, beslemek üzere tesis ettiği elektrik enerjisi üretim teçhizatını,
18 - Yedek güç sistemi: Yedek güç kaynağı ve bunun beslediği iç tesislerin tümünü,
19 - Kurulu güç: Bir tesiste bulunan elektrik enerjisi tüketicilerinin anma (etiket) güçlerinin toplamını,
20 - Talep edilen maksimum güç: Tüketici tarafından talep edilen gücün maksimum değerini,
21 - Eş zamanlılık katsayısı (g): Belirli bir zaman aralığında tüketicilerin veya elektrikli cihazların bir grubunun eş zamanlı (aynı andaki) maksimum talep gücünün, onların aynı zaman aralığı içerisindeki maksimum bireysel talep güçlerinin toplamına oranını (Değeri 1 veya 1’den küçüktür.),
22 - Farklı zamanlılık katsayısı (diversite faktörü) (d): Eş zamanlılık faktörünün tersini (d=1/g),
23 - Talep katsayısı: Belirli bir zaman aralığında bir tesisin veya tesisler grubunun maksimum talep gücünün, bu tesis(ler)in toplam kurulu gücüne oranını,
24 - Ana dağıtım tablosu: Girişi enerji kaynağına bağlı olan, yapı veya yapı grubu içindeki dağıtım tablolarını beslemek üzere yeterli sayıda çıkışı bulunan, giriş ve çıkışlarında koruma ve kumanda için gerekli cihazları bulunan tabloyu,
25 - Ölçme tablosu: Elektrik enerjisinin ölçülmesi için gerekli cihazları taşıyan; üzerindeki bağlantılara ve cihazlara izinsiz müdahaleyi imkansız kılacak şekilde korunmuş, mühürlenebilir tabloyu,
26 - Dağıtım tablosu: Elektrik enerjisinin, yapı veya yapı grubunun belli bir bölgesinde dağıtılmasını sağlamak maksadı ile tesis edilmiş; yerine göre tüketicilerin kontrol, koruma ve kumanda cihazlarını da taşıyan tabloyu,
27 - Aydınlık düzeyi (Lux): Bir yüzeye düşen ışık akısının o yüzeyin alanına bölümünü,
28 - Aydınlatma kontrol sistemi: Aydınlatma düzeyinin istenen şartlara göre azaltılmasını veya çoğaltılmasını, otomatik olarak temin etmek üzere yapılacak tesisatı,
29 - Acil durum aydınlatması: Elektrik enerjisinin kesilmesi halinde, insanların yapı veya yapı gruplarından çıkış yollarını aydınlatmak üzere, enerjisini kendi özel kaynağından sağlayan aydınlatma sistemini,
30 - Yıldırımdan koruma sistemi (YKS): Bir yapının yıldırım etkilerinden korunması için kullanılan, dış ve iç koruma sistemlerinin her ikisini de ihtiva eden komple sistemi,
31 - Dış YKS: Yakalama uçları sistemi, iniş iletkenleri sistemi ve toprak bağlantı sisteminden oluşan bölümü,
32 - Yakalama ucu sistemi: Dış YKS’nin atmosferik kaynaklı elektrik deşarjlarını tutması amaçlanan bölümünü,
33 - İndirme iletkenleri sistemi: Yıldırım akımını, yakalama uçları sisteminden topraklama sistemine geçirmesi amaçlanan bölümünü,
34 - Toprak bağlantı sistemi: Dış YKS’nin, yıldırım akımını toprağa topraklayıcı ile ileten ve dağıtan bölümünü,
35 - İç YKS: Korunacak hacim içinde yıldırım akımının elektrik ve manyetik etkilerini azaltan bütün tamamlayıcı tertibatı,
36 - Aşırı gerilim: Genellikle kısa süreli olarak faz iletkenleri veya faz iletkenleri ile toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan gerilimi,
37 - Aşırı gerilim koruma cihazı: İşletme gerilimi altındaki iletkenlerde oluşacak aşırı gerilimleri toprağa iletmek üzere imal edilmiş cihazları,
38 - Aşırı akım koruma cihazı: Elektrik akımını, öngörülen bir sınır değeri aşması durumunda kendiliğinden kesen cihazları,
39 - İletişim sistemi: Haber ve bilgilerin (örneğin ses, görüntü ve işaretlerle ölçü değerleri, ihbarlar ve komutlar gibi kontrol ve kumanda bilgileri) taşınması ve işlenmesi için gerekli düzenleri,
40 - Yangın algılama ve alarm sistemi: Yapı ve tesislerde oluşabilecek bir yangını erken aşamalarında algılayarak, bina ya da tesiste bulunanların güvenli bir şekilde tahliye edilebilmesi için sesli ve ışıklı uyarıların yapılması, yangın mücadele ekiplerine ve/veya itfaiyeye alarm durumunun iletilmesi, yangın başlangıç yerinin belirlenmesi, varsa basınçlandırma, duman tahliye ve yangın söndürme sistemlerini aktive edilmesi işlevlerini yerine getiren komple sistemi,
41 - Güvenlik sistemi: Yapı ve tesislerin kötü maksatlı davranışlara karşı korunması için düzenlenen ya da bina içinde oluşacak tehlikeli durumları algılayıp ihbar veren sistemleri,
42- Harmonikli yük: Şebeke frekansının katı frekanslarda akım ve gerilim üreten tüketicileri, ifade eder. Diğer tanımlar için, Kamu hale Kanunu ve bu kanuna bağlı ikincil mevzuat ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikler ve tebliğlerdeki ifadeler esas alınır.
İKİNCİ BÖLÜM
Projelerin Onaylanması ve Sorumluluklar
Projelerin Onaylanması
Madde 6 — Bu Yönetmeliğin kapsamına giren elektrik iç tesislerine ait rapor ve projeleri elektrik mühendisleri, ya da elektrik-elektronik mühendisleri inceler ve onaylar. Bir elektrik iç tesisine ilişkin ve elektrik mühendisliği konusu dışındaki öteki proje bölümlerini uzmanlık konularına göre ilgili mühendisler, elektrik mühendisleri veya elektrik-elektronik mühendisleri ile birlikte inceler ve onaylar.
Proje üzerinde, projeyi onaylayanların adları soyadları, imzaları, meslek ünvanları, diploma numaraları, tarih ve sayı, proje onay geçerlilik süresi ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu gereğince kamu kurum ve kuruluşları ve iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendisler dışındaki mühendisler için ilgili oda kayıt sicil numaraları bulunur.
Proje Onay Geçerlilik Süresi
Madde 7 — Tesise bağlama müddeti onay tarihinden itibaren 3 yıldır. Bu müddet zarfında tesise bağlanmadığı takdirde onaylanan proje hükümsüz sayılır. Ayrıca proje onay tarihinden itibaren tesise bağlanıp da herhangi bir sebeple bağlama müddeti ile birlikte 5 yıl içinde bitirilmediği takdirde yine onaylanan proje hükümsüz sayılır ve yeniden proje çizdirilir. Ancak, mevcut projeye göre yapılan tesiste ve enerji alınacak noktada hiçbir değişiklik olmaması durumunda onay yetkilisi tarafından kontrol edilerek yeni proje gibi tekrar onaylanır.
Sorumluluklar
Madde 8 — Elektrik iç tesislerine ilişkin etüt-öneri raporu, ön proje, kesin proje, uygulama projesi ile varsa, son durum projeleri elektrik mühendisi veya elektrik-elektronik mühendisleri ya da yetkileri dahilinde elektrikle ilgili fen adamları tarafından hazırlanır ve tüm proje nüshalarındaki açıklama yazıları, metraj listeleri, raporlar, şemalar, resimler, planlar ve hesaplar imzalanır.
Projelendirilen tesiste %20’lik alan veya güç değişimi olması durumunda tadilat projesi, kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılır. Proje müellifinin yazılı oluru olmadan tadilat yapılmaz.
Yönetmelik kapsamındaki rapor ve projeleri hazırlayan mühendisler veya elektrikle ilgili fen adamları tarafından, imzaları bulunan yerlere adları, meslek unvanları, bağlı bulundukları meslek odalarının kayıt numaraları ve diploma numaraları yazılır. Kamu kurum ve kuruluşlarında asli ve sürekli çalışan mühendisler hakkında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümleri uygulanır. Ayrıca özel olarak çalışan mühendisler veya üçüncü şahıslara ait rapor ve proje hazırlamak üzere kurulmuş tüzel kuruluşlarda ortak veya ücretli çalışan mühendisler, söz konusu Kanun gereğince bağlı bulundukları mühendis odalarından alacakları serbest mühendis olduklarını belirten belgeyi, kendi şirketlerine ait tesisler için rapor ve proje üreten mühendisler ilgili meslek odasına üye olduklarını belirten belgeyi, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan mühendisler ise ilgili kurum ve kuruluşta çalıştıklarına dair belgeyi projeye ekleyeceklerdir. Elektrikle ilgili fen adamları ise, benzer şekilde ilgili meslek odasına üye olduklarını gösteren belge ile serbest çalıştıklarına dair ilgili meslek odasından alacakları belgeyi projeye ekleyeceklerdir.
Rapor ve projeleri hazırlayanlar, bunların amaca, ilgili yönetmeliklere, standartlara, tebliğlere ve tekniğe uygun olup olmamasından, rapor ve projelere esas alınan bilgilerin doğruluğundan sorumludurlar. Projenin onay yetkilisi tarafından onaylanması proje müellifini sorumluluktan kurtarmaz.
Onay yetkilisi tarafından istenen değişikliklerin, proje müellifi tarafından uygun görülmemesi halinde, onay yetkilisinin yazılı talimatı alınarak istenen değişiklikler yapılır ve projeye bu talimatın tarih ve numarası işlenir. Bundan doğacak sorumluluklar onay yetkilisine aittir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Projelerin Hazırlanmasında Göz Önünde Tutulacak Hususlar Tesisat Çeşitleri
Madde 9 — Aşağıda belirtilen sistemlere ve tesislere ait çizimler ve hesaplar proje hizmetlerinin içeriğini oluşturur. Bu sistemlerin hepsi veya bir kısmı yapı cinsine, kullanım amacına göre geçerli yasa ve yönetmelikler çerçevesinde, işverenin istekleri de dikkate alınarak projelendirilir.
a) Güç dağıtım tesisatı;
1) Alçak gerilim güç dağıtımı,
2) Priz tesisatı,
3) Mekanik tesisat için güç dağıtımı – motor beslemeleri.
b) Yedek güç sistemleri;
1) Dizel – jeneratör grubu,
2) Kesintisiz güç kaynağı,
3) Merkezi akümülatör grubu.
c) Aydınlatma;
1) Genel aydınlatma,
2) Çıkış/bilgi/yönlendirme aydınlatması,
3) Acil durum aydınlatması,
4) Dış aydınlatma (çevre aydınlatması),
5) Özel aydınlatma,
6) Aydınlatma kontrolü - karartma,
ç) Reaktif güç kompanzasyonu
d) Koruma sistemleri;
1) Topraklama tesisi,
2) Yıldırımdan koruma sistemi,
3) Aşırı gerilimden koruma,
4) Aşırı akımdan koruma,
5) Artık akım koruması,
6) Dolaylı dokunmaya karşı koruma,
e) İletişim sistemleri;
1) Telefon,
2) Bilgi iletişim ağı,
3) TV sistemleri,
4) Müzik yayın – anons sistemi,
5) Çağrı sistemi,
6) Merkezi saat sistemi,
7) Intercom,
Bu sistemler, yapı veya yapı grubunun kullanım şekline göre belirlenir. Sistemlere ilaveler gelebilir.
f) Yangın algılama ve alarm sistemleri
g) Güvenlik sistemleri;
1) Kapalı devre TV sistemi,
2) Hırsız alarm sistemleri,
3) Geçiş kontrol sistemi,
4) Elektronik bekçi tur ve kontrol sistemi,
5) Gaz algılama sistemi,
6) Su basması algılama ve alarm sistemi,
Bu sistemler, yapı veya yapı grubunun kullanım şekline göre belirlenir. Sistemlere ilaveler gelebilir.
ğ) Özel sistemler;
1) Kongre – konferans sistemleri,
2) Simültane tercüme sistemi,
3) Ses ve görüntü sistemleri,
4) Tıbbi çağrı sistemleri,
5) Elektronik sıra çağrı sistemleri,
6) Bilgi (informasyon) sistemleri,
7) Bina otomasyon sistemleri,
8) Yapısal kablolama.
Proje Aşamaları
Madde 10 — Elektrik tesisleri proje hizmetleri aşağıda belirtilen içerikte hazırlanacaktır.
a) Etüt-öneri raporu: Projelendirilecek yapının veya tesisin işletme fonksiyonlarını sağlayacak sistemler seçilerek ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır. Projelendirilecek sistemlerle ilgili alternatif çözümler, enerjinin nereden ne şekilde sağlanacağı belirtilerek yapılabilirlik ve ekonomiklik açısından etüt edilecektir. Bu raporda seçilecek sistemlerle ilgili, en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Tüketici gruplarının analizi,
ii) Dağıtım şeklinin seçimi ve karşılaştırılması,
iii) Yaklaşık güç hesabı,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç temini ve dağıtım şeklinin belirlenmesi,
ii) Yaklaşık güç hesabı,
3) Aydınlatma;
i) Değişik alanlar için aydınlık düzeylerinin ve lamba tiplerinin belirlenmesi,
ii) Özel aydınlatma konularının belirlenmesi,
4) Reaktif güç kompanzasyonu;
i) Güç faktörü düzeltme şeklinin belirlenmesi.
5) Koruma sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
6) İletişim sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları.
7) Yangın algılama ve alarm sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
iii) Yangın algılama ve alarm bölgelerinin listesi,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Sistemlerin seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
9) Özel sistemler;
i) Sistemlerin seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
b) Ön proje: Seçilecek sistemlerle ilgili olarak ön projede en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Talep gücünün belirlenmesi,
ii) Alçak gerilim dağıtım şeklinin kesinleştirilmesi ve mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iii) Ana tablo ve dağıtım tablolarının konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iv) Priz ve motorların konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç kaynakları yaklaşık güç hesabı,
ii) Sistem tek hat şeması (ön çalışma),
iii) Ana tablo ve dağıtım tablolarının konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iv) Yedek güç kaynakları genel konum planları,
3) Aydınlatma tesisleri;
i) Değişik mahaller için aydınlık düzeyinin belirlenmesi,
ii) Aydınlatma hesaplarının (konutlar için isteğe bağlı) yapılması,
iii) Aydınlatma armatürlerinin tiplerinin ve konumlarının belirlenmesi,
iv) Aydınlatma kontrol sisteminin seçimi,
v) Acil durum aydınlatması ve çıkış/bilgi/yönlendirme armatürlerinin yerleşim yerlerinin belirlenmesi,
4) Reaktif güç kompanzasyonu;
i) Reaktif güç kompanzasyonu sistemi tek hat şeması,
ii) Kullanılacak aygıtların belirlenmesi - genel konum planları,
5) Koruma sistemleri;
i) Topraklama tesisi,
i.1) Temel topraklaması planı,
i.2) Sistem şeması,
ii) Yıldırımdan koruma sistemi, yakalama ucu sistemi yerleşim planları.
6- İletişim sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi,
ii) Sistem şemalarının çizilmesi (ön çalışma),
7) Yangın algılama ve alarm sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi.
9) Özel sistemler;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi,
c) Kesin proje: Elektrik tesislerinin ön projede belirlenen sistemlere uygun nitelikte nasıl yapılacağını detaylı olarak tarif eden açıklama, çizimler, teknik özellikler, hesaplar ve şartnameler ile tamamlayıcı dokümanlardan oluşur,
Kesin projeler belirli bir markaya göre yapılmayacak, en yaygın kullanılan sistemler göz önünde tutulmalıdır.
Kesin projede en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Elektrik güç ihtiyacı hesabı (kurulu güç - talep gücü),
ii) Alçak gerilim tek hat şeması,
iii) Alçak gerilim dağıtım sistemi planları,
iv) Kablo yolları planları (kablo tavaları - kanal sistemleri vb.),
v) Dağıtım elemanları (ölçme tabloları, ana tablo, dağıtım tabloları) yerleşim planları, kesit ve görünüşleri,
vi) Tesisat şekli, ortam sıcaklığı, gruplandırma ve harmonik akımları göz önüne alınarak yapılacak olan iletken, kablo ve busbar akım taşıma hesapları,
vii) Kısa devre hesapları,
viii) İşletme cihazlarının tek fazlı kısa devreye göre seçimi,
Dolaylı temasa karşı korumada akım taşıyıcılarının koruma cihazının açma koşullarını sağlaması için;
viii.1) TN sistemlerde, I"k1min (en küçük kısa devre akımı) hesabı, Lmax (en uzun kablo boyu) hesabı ve Zs
(çevrim empedansı değeri) hesabı yapılacak, tek hat şemasında belirtilecektir.
viii.2) TT sistemlerde; Ra (toprak direnci) hesabı ; I’’k1 (tek fazlı arıza akımı) hesabı yapılacaktır.
viii.3) IT sistemlerde; Ra (toprak direnci); Zs (hat empedansı), If (hata akımı) hesabı yapılacaktır. Bu sistemde 2.
hata için de gerekli hesaplar yapılmalıdır.
ix) Akım taşıyıcılarının aşırı yüke ve kısa devreye karşı koruma kontrolu,
x) Gerilim düğümü hesapları,
xi) Dağıtım tablolarına ait yükleme cetveller,
xii) Gerektiğinde tipik akım yolu şemalarının verilmesi,
xiii) Selektivite sağlanması ve gerektiğinde hesapları,
xiv) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi,
bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç kaynağı güç hesabı,
ii) Yedek güç dağıtım sistemi planları,
iii) Sistem tek hat şeması,
iv) Yerleşim planı, kesit ve görünüşler,
v) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
3) Aydınlatma;
i) Aydınlatma armatürleri yerleşimleri ve tesisat planları,
ii) Acil durum aydınlatması, çıkış / bilgi / yönlendirme armatürleri yerleşimleri ve tesisat planları,
iii) Aydınlatma kontrol sistemleri kullanıldığında sistem modülleri ve kumanda tabloları açınımları,
iv) Aydınlatma armatürlerinin tiplerinin belirlenmesi,
v) Aydınlatma hesapları (konutlar hariç),
vi) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu
noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
4) Reaktif güç kompanzasyon tesisi;
i) Kompanzasyon hesabı,
ii) Harmonikli yükler için toplam yük akımı hesabı,
iii) Rezonans frekans hesabı ve reaktör / kapasitör oranının belirlenmesi,
iv) Kompanzasyon panosu tek hat şeması,
v) Kompanzasyon üniteleri (kondansatör, pano vb.) yerleşim planı, kesit ve görünüşleri,
vi) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması.
5) Koruma sistemleri;
i) Topraklama tesisi;
i.1) Toprak özdirenci (projeye bağlamadan önce belirlenmelidir.),
i.2) Temel topraklaması planları,
i.3) Koruma topraklaması ve potansiyel dengeleme planları,
i.4) Topraklama tesisi şeması,
i.5) Toprak direncinin hesaplanması,
i.6) Topraklama ve koruma iletkenleri kesitlerinin belirlenmesi.
ii) Yıldırımdan koruma sistemi;
ii.1) Yakalama ucu sistemi yerleşim planları,
ii.2) ndirme iletkenleri, topraklama bağlantısı planları,
ii.3) Kesit - detay ve görünüşler.
iii) Aşırı gerilimden koruma sistemi;
iii.1) Parafudrlar, darbe koruma düzenleri ve diğer aşırı gerilim sönümleyici cihazların seçimi,
iii.2) Seçilen cihazların tek hat şemasında belirtilmesi.
iv) Artık akım koruma sistemi;
iv.1) Artık akım koruma cihazlarının seçimi,
iv.2) Seçilen cihazların yükleme cetvelleri ve tek hat şemasında belirtilmesi,
6) İletişim sistemleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem tek hat şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
7) Yangın algılama ve alarm tesisleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
9) Özel sistemler;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
10) Detay resimleri: Kesin projede belirlenmiş tesisatlara ait özel imalatlarla ilgili prensip resimlerini içermektedir.
Detay resimleri yapım projelerine yardımcı nitelikte olacaktır. Bu aşamada hiçbir imalatçı belirtilmediği veya birden fazla imalatçı belirtildiği için detay resimleri ancak yol gösterme anlamındadır.
11) Enerji odası, kablo bacası (kablo şaftı) ve sayaç pano detayı: Enerji odası ve kablo bacası (Bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra inşaat ruhsatı alacak olan yapılarda) gerekli projelerde gösterilecektir. Enerji odası ile kablo bacasının ölçü ve detayları ve uygulama alanlarına ilişkin esaslar, enerji veren yetkili kuruluş tarafından belirlenir.
Sayaç panosu detayları da projede gösterilecektir.
Not: Elektrik tesislerinin nasıl yapılacağını açıklamak, kullanılacak malzemeleri tanımlamak ve miktarlarını belirtmek için hazırlanacak olan ve içeriğinde, teklif alma şartnamesi, özel idari şartname, özel teknik şartname, özel birim fiyat tarifleri ve metraj listesi de bulunan ihale dosyasının hazırlanması, işveren ile yapılacak anlaşmaya bağlıdır.
ç) Uygulama Projesi (Yapım çizimleri ve hesapları): Tesisin yapımına bağlanmadan önce, imalatçı firmaların seçilen cihazlarının tip ve ölçüleri kullanılarak elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak projelerdir.
Elektrik iç tesislerinde kullanılacak seçilmiş cihazların son yerleşimi ve kesin boyutlandırılması ancak bu hesaplar ve çizimlerle mümkün olur.
Aşağıda belirtilen işler bu aşamada elektrik işleri yüklenicisi tarafından yapılacaktır;
1) Kesin proje aşamasında, seçimine karar verilen cihaz ve malzemelerin boyut, tip ve teknik değerlerinde için gereği sonucu (işverenden veya diğer bağlı disiplinlerden kaynaklanan) ortaya çıkan değişiklikler,
2) Tipi, boyutu, teknik değerleri kesinleşmiş olan cihazlara göre kesin projede verilemeyen hesap, yerleşim, detay ve benzeri,
3) Elektrik cihazlarının deprem kuvvetlerine göre tahkiki için gereken tüm verilerin statik projelendirmeyi yapan inşaat mühendislerine verilmesi, (Seçilen cihazların deprem kuvvetlerine göre tahkiki inşaat mühendislerince yapılacaktır.),
4) Tablo imalat resimleri,
5) Tablo görünüşleri,
6) Tablo üç faz şemaları,
7) Tablo tek hat şemaları,
8) Bağlantı ucu (klemens) ve kablo bağlantı şemaları,
9) Akım yolu şemaları,
10) Tablo ısınma hesapları,
11) Seçilen cihazların yatay ve düşey deprem kuvvetlerine göre tahkiki.
Elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanan uygulama projesi, (yapım çizimleri ve hesapları), kesin projeyi hazırlayan elektrik proje müellifi ile mutabakata varıldıktan sonra uygulamaya geçirilecektir.
d) Son durum (yapıldı) projesi: malat ve montajı tamamlanarak işletmeye alınma aşamasına gelmiş olan ve elektrik tesislerinin tamamlanmış durumunu gösteren projedir. Bu proje uygulama projesi (yapım çizimleri ve hesapları) esas alınarak hazırlanacaktır. Projelendirilen tesislerle ilgili işletme ve bakım kitapçıkları bu projelerin ekidir. Bu proje elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacaktır.
Plan, Şema ve Resimlerin Düzenlenmesi
Madde 11 — Projelerin düzenlenmesinde, her aşamada, o aşama için belirtilen hususlar ile birlikte aşağıdaki genel hükümlere de uyulacaktır.
Her paftaya ait başlıkta, en azından proje ismi, pafta ismi, proje aşaması, projeyi yapan, çizen ve kontrol edenin isimleri, tarih, ölçek (vaziyet planları için en az: 1/1000 - 1/500, kat planları için en az: 1/200 – 1/100 - 1/50 ve detay resimleri için en az: 1/50 - 1/20 – 1/10) ve pafta numarası bulunacaktır. Paftaların numaralandırılmasında ilgili sistemin adı belirtilecektir.
Semboller
Madde 12 — Projelerde yürürlükteki Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğindeki "Kuvvetli Akım İşaret Listesi" ve "Zayıf Akım İşaret Listesi" veya EN 60617 serisi standartlarda yer alan semboller kullanılacaktır. Çelişkiler durumunda EN 60617 serisi standartlara öncelik verilecektir.
Projelerin Dosyalanması
Madde 13 — Kesin proje, tesise bağlanmadan önce, uygun şekilde dosyalanmış olarak, 1 takımı elektronik ortamda olmak üzere 4 takım halinde onaylanmak üzere enerji veren yetkili kuruluşa teslim edilecektir. Onaylama işleminden sonra, elektronik ortamdaki takım da dahil toplam 2 nüsha enerji veren yetkili kuruluşta kalacak, 2 takımı ise (1 takımı denetim kuruluşu için olmak üzere) iade edilecektir.
Tesisin bitirilmesini takiben, (geçici) kabul yapılmadan önce, varsa değişiklikleri içeren son durum projesi de söz konusu kuruluşa, kesin projede olduğu gibi, 4 takım halinde teslim edilecektir. Benzer şekilde, onaylama işleminden sonra, elektronik ortamdaki takım da dahil toplam 2 nüsha enerji veren yetkili kuruluşta kalacak, 2 takımı ise (1 takımı denetim kuruluşu için olmak üzere) iade edilecektir.
Yetkili Kuruluş, yapının sınıfı, kullanım amacı, projelerin özellikleri, yerleşim yerlerindeki yerel şartları vb. kriterleri dikkate alarak bazı projeleri elektronik ortamda istemeyebilir.
Diğer hususlar
Madde 14 — Bu Yönetmelikte yer almayan hususlar için Kamu hale Kanunu ve bu Kanuna bağlı mevzuat ile Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği ve konu ile ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 16 — Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı yürütür.
03.12.2003 tarihinde 25305 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından:
Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Uygulama, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamında yapılması gereken elektrik tesisat projelerinin hazırlanmasına dair usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki kuvvet, aydınlatma, reaktif güç kompanzasyonu tesisleri, koruma, haberleşme, yangın haber verme, güvenlik ve benzeri sistemlerinin teknik gereksinimlere uygun yapılabilmesi için hazırlanması gereken elektrik tesisatı proje hizmetlerini kapsar.
Kararnameler, tüzükler, yönetmelikler ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmelikte dikkate alınır. Yönetmelikte bulunmayan standartlar ve hükümler için; EN, HD, IEC, VDE ve DIN standartları geçerlidir. Çelişme durumunda yukarıda belirtilen öncelik sırası göz önüne alınır.
Uygulama
Madde 3 — Bu Yönetmelik, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamında yer alan tesisler için hazırlanacak olan projelerin düzenlenmesine ilişkindir. Bu Yönetmelik kapsamında yer alan konularda öncelikle bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Bu Yönetmelik, yeni kurulacak tesislere veya kurulu tesislerde değişikliğe uğrayacak ya da genişletilecek kısımlara uygulanır. Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanmasıyla, yerel koşullar nedeniyle zorluklar ya da teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına gerekçeli başvuru yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru için, uygun görülmesi halinde söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verir.
Bu Yönetmelikte yer alan kesin proje ve son durum projesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ya da yasaların yetkili kıldığı kuruluşların onayından sonra geçerlidir. Projenin onayına yetkili kılınmış kuruluş dilerse bunların dışındaki projeleri de ister. Diğer proje aşamaları işveren ile proje müellifi arasındaki sözleşme ile geçerlilik kazanır.
Dayanak
Madde 4 — Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 28 inci maddesi uyarınca hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen;
1 - İşveren: Projelendirilecek tesisin projesinin yapımına ait hizmet ihalesini yapan, idare (kamu, kurum ve kuruluşları) veya tesis sahibi (sahipleri) ya da sahibinin (sahiplerinin) hukuki temsilcisini,
2 - Elektrik işleri yüklenicisi: Elektrik iç tesisini verilen projesine göre işverene karşı sorumlu olarak, imal ve inşa eden gerçek veya tüzel kişiyi ya da birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarında yaptıkları anlaşma ile oluşturulan grubu,
3 - Proje müellifi: lgili yasalar ve yönetmeliklere göre elektrik iç tesis projesini hazırlama yetkisine sahip gerçek kişiyi,
4 - Onay yetkilisi: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ya da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının veya yasaların yetkili kıldığı kuruluşların, projeleri incelemek ve onaylamakla görevlendirdiği elektrik mühendisi veya elektrik-elektronik mühendisini,
5 - Elektrik tesisleri projeleri: Elektrik tesislerinin yapılış şeklini gösteren ve her türlü ana ve yardımcı donanımın miktarının belirlenebildiği çizim, hesap ve şartnameleri,
6 - Etüt-öneri raporu: Genel olarak, hazırlanacak projenin esaslarına ilişkin açıklamaları, bu esasların kabulü için zorunlu nedenlerle, teknik ve ekonomik hesapları gösteren raporu,
7 - Ön proje: Tesisin hangi gereçlerle ve nasıl yapılacağını gösteren açıklama, şema, plan ve resimlerle, bunların düzenlenmesine dayanak olan hesap ve raporlardan oluşan projeyi,
8 - Kesin proje: Ön projede belirtilen tesis gereçleri ve kabul edilmiş ilkelere uygun nitelikteki ayrıntılı açıklama, şema, plan ve resimlerle bunların düzenlenmesine dayanak olan teknik özellikler, hesap, keyif (metraj listesi) ve şartnamelerden oluşan projeyi,
9 - Uygulama projesi (Yapım çizimleri ve hesapları): Tesisin yapımına başlanmadan önce, onaylanmış kesin projesine göre, imalatçı firmaların seçilen cihazlarının tip ve ölçüleri kullanılarak elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak projeyi,
10 - Son durum projesi (Yapıldı projesi): Uygulama aşamasında, varsa yapılan değişikliklerin işlendiği elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak, tesisin geçici kabule esas son (gerçek) durumunu gösteren projeyi,
11 - Metraj listesi: Proje kapsamında yapılacak her iş kaleminin miktarını gösteren listeyi,
12 - Prensip şeması: Yardımcı devre ve bölümler belirtilmeksizin elektrik ana tesis bağlantılarını gösteren çizimleri,
13 - Akım yolu şeması: Bir bağlantı düzeninin çalışma prensibini, kontrol ve kumanda devrelerini belirtmek amacıyla hazırlanan çizimleri,
14 - Montaj resimleri: Cihazların bulundukları yerlere bağlantısını gösteren çizimleri,
15 - Detay resimleri: Yapılacak özel imalatı veya tesis elemanlarının birbirleri ile ilgisini etraflı bir şekilde anlatmak için plan, kesit, görünüş şeklinde hazırlanmış büyük ölçekli çizimleri,
16 - Güç dağıtım tesisatı: Bina içinde veya bina grupları arasında, alçak gerilimli enerjinin tüketicilere ulaştırılması için yapılan tesis bölümünü,
17 - Yedek güç kaynağı: Özel veya tüzel bir kişinin mülkiyet sınırları içindeki tesislerini, elektrik enerjisinin
kesilmesi halinde, can ve mal kaybına yol açmamak, güvenliği aksatmamak maksadı ile, beslemek üzere tesis ettiği elektrik enerjisi üretim teçhizatını,
18 - Yedek güç sistemi: Yedek güç kaynağı ve bunun beslediği iç tesislerin tümünü,
19 - Kurulu güç: Bir tesiste bulunan elektrik enerjisi tüketicilerinin anma (etiket) güçlerinin toplamını,
20 - Talep edilen maksimum güç: Tüketici tarafından talep edilen gücün maksimum değerini,
21 - Eş zamanlılık katsayısı (g): Belirli bir zaman aralığında tüketicilerin veya elektrikli cihazların bir grubunun eş zamanlı (aynı andaki) maksimum talep gücünün, onların aynı zaman aralığı içerisindeki maksimum bireysel talep güçlerinin toplamına oranını (Değeri 1 veya 1’den küçüktür.),
22 - Farklı zamanlılık katsayısı (diversite faktörü) (d): Eş zamanlılık faktörünün tersini (d=1/g),
23 - Talep katsayısı: Belirli bir zaman aralığında bir tesisin veya tesisler grubunun maksimum talep gücünün, bu tesis(ler)in toplam kurulu gücüne oranını,
24 - Ana dağıtım tablosu: Girişi enerji kaynağına bağlı olan, yapı veya yapı grubu içindeki dağıtım tablolarını beslemek üzere yeterli sayıda çıkışı bulunan, giriş ve çıkışlarında koruma ve kumanda için gerekli cihazları bulunan tabloyu,
25 - Ölçme tablosu: Elektrik enerjisinin ölçülmesi için gerekli cihazları taşıyan; üzerindeki bağlantılara ve cihazlara izinsiz müdahaleyi imkansız kılacak şekilde korunmuş, mühürlenebilir tabloyu,
26 - Dağıtım tablosu: Elektrik enerjisinin, yapı veya yapı grubunun belli bir bölgesinde dağıtılmasını sağlamak maksadı ile tesis edilmiş; yerine göre tüketicilerin kontrol, koruma ve kumanda cihazlarını da taşıyan tabloyu,
27 - Aydınlık düzeyi (Lux): Bir yüzeye düşen ışık akısının o yüzeyin alanına bölümünü,
28 - Aydınlatma kontrol sistemi: Aydınlatma düzeyinin istenen şartlara göre azaltılmasını veya çoğaltılmasını, otomatik olarak temin etmek üzere yapılacak tesisatı,
29 - Acil durum aydınlatması: Elektrik enerjisinin kesilmesi halinde, insanların yapı veya yapı gruplarından çıkış yollarını aydınlatmak üzere, enerjisini kendi özel kaynağından sağlayan aydınlatma sistemini,
30 - Yıldırımdan koruma sistemi (YKS): Bir yapının yıldırım etkilerinden korunması için kullanılan, dış ve iç koruma sistemlerinin her ikisini de ihtiva eden komple sistemi,
31 - Dış YKS: Yakalama uçları sistemi, iniş iletkenleri sistemi ve toprak bağlantı sisteminden oluşan bölümü,
32 - Yakalama ucu sistemi: Dış YKS’nin atmosferik kaynaklı elektrik deşarjlarını tutması amaçlanan bölümünü,
33 - İndirme iletkenleri sistemi: Yıldırım akımını, yakalama uçları sisteminden topraklama sistemine geçirmesi amaçlanan bölümünü,
34 - Toprak bağlantı sistemi: Dış YKS’nin, yıldırım akımını toprağa topraklayıcı ile ileten ve dağıtan bölümünü,
35 - İç YKS: Korunacak hacim içinde yıldırım akımının elektrik ve manyetik etkilerini azaltan bütün tamamlayıcı tertibatı,
36 - Aşırı gerilim: Genellikle kısa süreli olarak faz iletkenleri veya faz iletkenleri ile toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan gerilimi,
37 - Aşırı gerilim koruma cihazı: İşletme gerilimi altındaki iletkenlerde oluşacak aşırı gerilimleri toprağa iletmek üzere imal edilmiş cihazları,
38 - Aşırı akım koruma cihazı: Elektrik akımını, öngörülen bir sınır değeri aşması durumunda kendiliğinden kesen cihazları,
39 - İletişim sistemi: Haber ve bilgilerin (örneğin ses, görüntü ve işaretlerle ölçü değerleri, ihbarlar ve komutlar gibi kontrol ve kumanda bilgileri) taşınması ve işlenmesi için gerekli düzenleri,
40 - Yangın algılama ve alarm sistemi: Yapı ve tesislerde oluşabilecek bir yangını erken aşamalarında algılayarak, bina ya da tesiste bulunanların güvenli bir şekilde tahliye edilebilmesi için sesli ve ışıklı uyarıların yapılması, yangın mücadele ekiplerine ve/veya itfaiyeye alarm durumunun iletilmesi, yangın başlangıç yerinin belirlenmesi, varsa basınçlandırma, duman tahliye ve yangın söndürme sistemlerini aktive edilmesi işlevlerini yerine getiren komple sistemi,
41 - Güvenlik sistemi: Yapı ve tesislerin kötü maksatlı davranışlara karşı korunması için düzenlenen ya da bina içinde oluşacak tehlikeli durumları algılayıp ihbar veren sistemleri,
42- Harmonikli yük: Şebeke frekansının katı frekanslarda akım ve gerilim üreten tüketicileri, ifade eder. Diğer tanımlar için, Kamu hale Kanunu ve bu kanuna bağlı ikincil mevzuat ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikler ve tebliğlerdeki ifadeler esas alınır.
İKİNCİ BÖLÜM
Projelerin Onaylanması ve Sorumluluklar
Projelerin Onaylanması
Madde 6 — Bu Yönetmeliğin kapsamına giren elektrik iç tesislerine ait rapor ve projeleri elektrik mühendisleri, ya da elektrik-elektronik mühendisleri inceler ve onaylar. Bir elektrik iç tesisine ilişkin ve elektrik mühendisliği konusu dışındaki öteki proje bölümlerini uzmanlık konularına göre ilgili mühendisler, elektrik mühendisleri veya elektrik-elektronik mühendisleri ile birlikte inceler ve onaylar.
Proje üzerinde, projeyi onaylayanların adları soyadları, imzaları, meslek ünvanları, diploma numaraları, tarih ve sayı, proje onay geçerlilik süresi ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu gereğince kamu kurum ve kuruluşları ve iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendisler dışındaki mühendisler için ilgili oda kayıt sicil numaraları bulunur.
Proje Onay Geçerlilik Süresi
Madde 7 — Tesise bağlama müddeti onay tarihinden itibaren 3 yıldır. Bu müddet zarfında tesise bağlanmadığı takdirde onaylanan proje hükümsüz sayılır. Ayrıca proje onay tarihinden itibaren tesise bağlanıp da herhangi bir sebeple bağlama müddeti ile birlikte 5 yıl içinde bitirilmediği takdirde yine onaylanan proje hükümsüz sayılır ve yeniden proje çizdirilir. Ancak, mevcut projeye göre yapılan tesiste ve enerji alınacak noktada hiçbir değişiklik olmaması durumunda onay yetkilisi tarafından kontrol edilerek yeni proje gibi tekrar onaylanır.
Sorumluluklar
Madde 8 — Elektrik iç tesislerine ilişkin etüt-öneri raporu, ön proje, kesin proje, uygulama projesi ile varsa, son durum projeleri elektrik mühendisi veya elektrik-elektronik mühendisleri ya da yetkileri dahilinde elektrikle ilgili fen adamları tarafından hazırlanır ve tüm proje nüshalarındaki açıklama yazıları, metraj listeleri, raporlar, şemalar, resimler, planlar ve hesaplar imzalanır.
Projelendirilen tesiste %20’lik alan veya güç değişimi olması durumunda tadilat projesi, kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılır. Proje müellifinin yazılı oluru olmadan tadilat yapılmaz.
Yönetmelik kapsamındaki rapor ve projeleri hazırlayan mühendisler veya elektrikle ilgili fen adamları tarafından, imzaları bulunan yerlere adları, meslek unvanları, bağlı bulundukları meslek odalarının kayıt numaraları ve diploma numaraları yazılır. Kamu kurum ve kuruluşlarında asli ve sürekli çalışan mühendisler hakkında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümleri uygulanır. Ayrıca özel olarak çalışan mühendisler veya üçüncü şahıslara ait rapor ve proje hazırlamak üzere kurulmuş tüzel kuruluşlarda ortak veya ücretli çalışan mühendisler, söz konusu Kanun gereğince bağlı bulundukları mühendis odalarından alacakları serbest mühendis olduklarını belirten belgeyi, kendi şirketlerine ait tesisler için rapor ve proje üreten mühendisler ilgili meslek odasına üye olduklarını belirten belgeyi, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan mühendisler ise ilgili kurum ve kuruluşta çalıştıklarına dair belgeyi projeye ekleyeceklerdir. Elektrikle ilgili fen adamları ise, benzer şekilde ilgili meslek odasına üye olduklarını gösteren belge ile serbest çalıştıklarına dair ilgili meslek odasından alacakları belgeyi projeye ekleyeceklerdir.
Rapor ve projeleri hazırlayanlar, bunların amaca, ilgili yönetmeliklere, standartlara, tebliğlere ve tekniğe uygun olup olmamasından, rapor ve projelere esas alınan bilgilerin doğruluğundan sorumludurlar. Projenin onay yetkilisi tarafından onaylanması proje müellifini sorumluluktan kurtarmaz.
Onay yetkilisi tarafından istenen değişikliklerin, proje müellifi tarafından uygun görülmemesi halinde, onay yetkilisinin yazılı talimatı alınarak istenen değişiklikler yapılır ve projeye bu talimatın tarih ve numarası işlenir. Bundan doğacak sorumluluklar onay yetkilisine aittir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Projelerin Hazırlanmasında Göz Önünde Tutulacak Hususlar Tesisat Çeşitleri
Madde 9 — Aşağıda belirtilen sistemlere ve tesislere ait çizimler ve hesaplar proje hizmetlerinin içeriğini oluşturur. Bu sistemlerin hepsi veya bir kısmı yapı cinsine, kullanım amacına göre geçerli yasa ve yönetmelikler çerçevesinde, işverenin istekleri de dikkate alınarak projelendirilir.
a) Güç dağıtım tesisatı;
1) Alçak gerilim güç dağıtımı,
2) Priz tesisatı,
3) Mekanik tesisat için güç dağıtımı – motor beslemeleri.
b) Yedek güç sistemleri;
1) Dizel – jeneratör grubu,
2) Kesintisiz güç kaynağı,
3) Merkezi akümülatör grubu.
c) Aydınlatma;
1) Genel aydınlatma,
2) Çıkış/bilgi/yönlendirme aydınlatması,
3) Acil durum aydınlatması,
4) Dış aydınlatma (çevre aydınlatması),
5) Özel aydınlatma,
6) Aydınlatma kontrolü - karartma,
ç) Reaktif güç kompanzasyonu
d) Koruma sistemleri;
1) Topraklama tesisi,
2) Yıldırımdan koruma sistemi,
3) Aşırı gerilimden koruma,
4) Aşırı akımdan koruma,
5) Artık akım koruması,
6) Dolaylı dokunmaya karşı koruma,
e) İletişim sistemleri;
1) Telefon,
2) Bilgi iletişim ağı,
3) TV sistemleri,
4) Müzik yayın – anons sistemi,
5) Çağrı sistemi,
6) Merkezi saat sistemi,
7) Intercom,
Bu sistemler, yapı veya yapı grubunun kullanım şekline göre belirlenir. Sistemlere ilaveler gelebilir.
f) Yangın algılama ve alarm sistemleri
g) Güvenlik sistemleri;
1) Kapalı devre TV sistemi,
2) Hırsız alarm sistemleri,
3) Geçiş kontrol sistemi,
4) Elektronik bekçi tur ve kontrol sistemi,
5) Gaz algılama sistemi,
6) Su basması algılama ve alarm sistemi,
Bu sistemler, yapı veya yapı grubunun kullanım şekline göre belirlenir. Sistemlere ilaveler gelebilir.
ğ) Özel sistemler;
1) Kongre – konferans sistemleri,
2) Simültane tercüme sistemi,
3) Ses ve görüntü sistemleri,
4) Tıbbi çağrı sistemleri,
5) Elektronik sıra çağrı sistemleri,
6) Bilgi (informasyon) sistemleri,
7) Bina otomasyon sistemleri,
8) Yapısal kablolama.
Proje Aşamaları
Madde 10 — Elektrik tesisleri proje hizmetleri aşağıda belirtilen içerikte hazırlanacaktır.
a) Etüt-öneri raporu: Projelendirilecek yapının veya tesisin işletme fonksiyonlarını sağlayacak sistemler seçilerek ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır. Projelendirilecek sistemlerle ilgili alternatif çözümler, enerjinin nereden ne şekilde sağlanacağı belirtilerek yapılabilirlik ve ekonomiklik açısından etüt edilecektir. Bu raporda seçilecek sistemlerle ilgili, en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Tüketici gruplarının analizi,
ii) Dağıtım şeklinin seçimi ve karşılaştırılması,
iii) Yaklaşık güç hesabı,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç temini ve dağıtım şeklinin belirlenmesi,
ii) Yaklaşık güç hesabı,
3) Aydınlatma;
i) Değişik alanlar için aydınlık düzeylerinin ve lamba tiplerinin belirlenmesi,
ii) Özel aydınlatma konularının belirlenmesi,
4) Reaktif güç kompanzasyonu;
i) Güç faktörü düzeltme şeklinin belirlenmesi.
5) Koruma sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
6) İletişim sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları.
7) Yangın algılama ve alarm sistemleri;
i) Sistem seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
iii) Yangın algılama ve alarm bölgelerinin listesi,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Sistemlerin seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
9) Özel sistemler;
i) Sistemlerin seçimi ve öneriler,
ii) Yaklaşık kapasite hesapları,
b) Ön proje: Seçilecek sistemlerle ilgili olarak ön projede en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Talep gücünün belirlenmesi,
ii) Alçak gerilim dağıtım şeklinin kesinleştirilmesi ve mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iii) Ana tablo ve dağıtım tablolarının konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iv) Priz ve motorların konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç kaynakları yaklaşık güç hesabı,
ii) Sistem tek hat şeması (ön çalışma),
iii) Ana tablo ve dağıtım tablolarının konumlarının mimari planlar üzerinde gösterilmesi,
iv) Yedek güç kaynakları genel konum planları,
3) Aydınlatma tesisleri;
i) Değişik mahaller için aydınlık düzeyinin belirlenmesi,
ii) Aydınlatma hesaplarının (konutlar için isteğe bağlı) yapılması,
iii) Aydınlatma armatürlerinin tiplerinin ve konumlarının belirlenmesi,
iv) Aydınlatma kontrol sisteminin seçimi,
v) Acil durum aydınlatması ve çıkış/bilgi/yönlendirme armatürlerinin yerleşim yerlerinin belirlenmesi,
4) Reaktif güç kompanzasyonu;
i) Reaktif güç kompanzasyonu sistemi tek hat şeması,
ii) Kullanılacak aygıtların belirlenmesi - genel konum planları,
5) Koruma sistemleri;
i) Topraklama tesisi,
i.1) Temel topraklaması planı,
i.2) Sistem şeması,
ii) Yıldırımdan koruma sistemi, yakalama ucu sistemi yerleşim planları.
6- İletişim sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi,
ii) Sistem şemalarının çizilmesi (ön çalışma),
7) Yangın algılama ve alarm sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi.
9) Özel sistemler;
i) Mimari planlar üzerine kullanılacak sistemlerle ilgili aygıtların yerleştirilmesi, tanımlarının yapılması,
ii) Sistemlerin şemalarının çizilmesi,
c) Kesin proje: Elektrik tesislerinin ön projede belirlenen sistemlere uygun nitelikte nasıl yapılacağını detaylı olarak tarif eden açıklama, çizimler, teknik özellikler, hesaplar ve şartnameler ile tamamlayıcı dokümanlardan oluşur,
Kesin projeler belirli bir markaya göre yapılmayacak, en yaygın kullanılan sistemler göz önünde tutulmalıdır.
Kesin projede en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir:
1) Güç dağıtım tesisleri;
i) Elektrik güç ihtiyacı hesabı (kurulu güç - talep gücü),
ii) Alçak gerilim tek hat şeması,
iii) Alçak gerilim dağıtım sistemi planları,
iv) Kablo yolları planları (kablo tavaları - kanal sistemleri vb.),
v) Dağıtım elemanları (ölçme tabloları, ana tablo, dağıtım tabloları) yerleşim planları, kesit ve görünüşleri,
vi) Tesisat şekli, ortam sıcaklığı, gruplandırma ve harmonik akımları göz önüne alınarak yapılacak olan iletken, kablo ve busbar akım taşıma hesapları,
vii) Kısa devre hesapları,
viii) İşletme cihazlarının tek fazlı kısa devreye göre seçimi,
Dolaylı temasa karşı korumada akım taşıyıcılarının koruma cihazının açma koşullarını sağlaması için;
viii.1) TN sistemlerde, I"k1min (en küçük kısa devre akımı) hesabı, Lmax (en uzun kablo boyu) hesabı ve Zs
(çevrim empedansı değeri) hesabı yapılacak, tek hat şemasında belirtilecektir.
viii.2) TT sistemlerde; Ra (toprak direnci) hesabı ; I’’k1 (tek fazlı arıza akımı) hesabı yapılacaktır.
viii.3) IT sistemlerde; Ra (toprak direnci); Zs (hat empedansı), If (hata akımı) hesabı yapılacaktır. Bu sistemde 2.
hata için de gerekli hesaplar yapılmalıdır.
ix) Akım taşıyıcılarının aşırı yüke ve kısa devreye karşı koruma kontrolu,
x) Gerilim düğümü hesapları,
xi) Dağıtım tablolarına ait yükleme cetveller,
xii) Gerektiğinde tipik akım yolu şemalarının verilmesi,
xiii) Selektivite sağlanması ve gerektiğinde hesapları,
xiv) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi,
bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
2) Yedek güç sistemleri;
i) Yedek güç kaynağı güç hesabı,
ii) Yedek güç dağıtım sistemi planları,
iii) Sistem tek hat şeması,
iv) Yerleşim planı, kesit ve görünüşler,
v) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
3) Aydınlatma;
i) Aydınlatma armatürleri yerleşimleri ve tesisat planları,
ii) Acil durum aydınlatması, çıkış / bilgi / yönlendirme armatürleri yerleşimleri ve tesisat planları,
iii) Aydınlatma kontrol sistemleri kullanıldığında sistem modülleri ve kumanda tabloları açınımları,
iv) Aydınlatma armatürlerinin tiplerinin belirlenmesi,
v) Aydınlatma hesapları (konutlar hariç),
vi) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu
noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
4) Reaktif güç kompanzasyon tesisi;
i) Kompanzasyon hesabı,
ii) Harmonikli yükler için toplam yük akımı hesabı,
iii) Rezonans frekans hesabı ve reaktör / kapasitör oranının belirlenmesi,
iv) Kompanzasyon panosu tek hat şeması,
v) Kompanzasyon üniteleri (kondansatör, pano vb.) yerleşim planı, kesit ve görünüşleri,
vi) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması.
5) Koruma sistemleri;
i) Topraklama tesisi;
i.1) Toprak özdirenci (projeye bağlamadan önce belirlenmelidir.),
i.2) Temel topraklaması planları,
i.3) Koruma topraklaması ve potansiyel dengeleme planları,
i.4) Topraklama tesisi şeması,
i.5) Toprak direncinin hesaplanması,
i.6) Topraklama ve koruma iletkenleri kesitlerinin belirlenmesi.
ii) Yıldırımdan koruma sistemi;
ii.1) Yakalama ucu sistemi yerleşim planları,
ii.2) ndirme iletkenleri, topraklama bağlantısı planları,
ii.3) Kesit - detay ve görünüşler.
iii) Aşırı gerilimden koruma sistemi;
iii.1) Parafudrlar, darbe koruma düzenleri ve diğer aşırı gerilim sönümleyici cihazların seçimi,
iii.2) Seçilen cihazların tek hat şemasında belirtilmesi.
iv) Artık akım koruma sistemi;
iv.1) Artık akım koruma cihazlarının seçimi,
iv.2) Seçilen cihazların yükleme cetvelleri ve tek hat şemasında belirtilmesi,
6) İletişim sistemleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem tek hat şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
7) Yangın algılama ve alarm tesisleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
8) Güvenlik sistemleri;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
9) Özel sistemler;
i) Tesisat planları,
ii) Sistem şemaları,
iii) Kablo güzergahlarında elektromanyetik uyumluluk açısından kritik devrelerin ve güzergahların belirlenmesi, bu noktalara dair uyarıların yapılması ve gerekirse detaylandırılması,
10) Detay resimleri: Kesin projede belirlenmiş tesisatlara ait özel imalatlarla ilgili prensip resimlerini içermektedir.
Detay resimleri yapım projelerine yardımcı nitelikte olacaktır. Bu aşamada hiçbir imalatçı belirtilmediği veya birden fazla imalatçı belirtildiği için detay resimleri ancak yol gösterme anlamındadır.
11) Enerji odası, kablo bacası (kablo şaftı) ve sayaç pano detayı: Enerji odası ve kablo bacası (Bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra inşaat ruhsatı alacak olan yapılarda) gerekli projelerde gösterilecektir. Enerji odası ile kablo bacasının ölçü ve detayları ve uygulama alanlarına ilişkin esaslar, enerji veren yetkili kuruluş tarafından belirlenir.
Sayaç panosu detayları da projede gösterilecektir.
Not: Elektrik tesislerinin nasıl yapılacağını açıklamak, kullanılacak malzemeleri tanımlamak ve miktarlarını belirtmek için hazırlanacak olan ve içeriğinde, teklif alma şartnamesi, özel idari şartname, özel teknik şartname, özel birim fiyat tarifleri ve metraj listesi de bulunan ihale dosyasının hazırlanması, işveren ile yapılacak anlaşmaya bağlıdır.
ç) Uygulama Projesi (Yapım çizimleri ve hesapları): Tesisin yapımına bağlanmadan önce, imalatçı firmaların seçilen cihazlarının tip ve ölçüleri kullanılarak elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacak projelerdir.
Elektrik iç tesislerinde kullanılacak seçilmiş cihazların son yerleşimi ve kesin boyutlandırılması ancak bu hesaplar ve çizimlerle mümkün olur.
Aşağıda belirtilen işler bu aşamada elektrik işleri yüklenicisi tarafından yapılacaktır;
1) Kesin proje aşamasında, seçimine karar verilen cihaz ve malzemelerin boyut, tip ve teknik değerlerinde için gereği sonucu (işverenden veya diğer bağlı disiplinlerden kaynaklanan) ortaya çıkan değişiklikler,
2) Tipi, boyutu, teknik değerleri kesinleşmiş olan cihazlara göre kesin projede verilemeyen hesap, yerleşim, detay ve benzeri,
3) Elektrik cihazlarının deprem kuvvetlerine göre tahkiki için gereken tüm verilerin statik projelendirmeyi yapan inşaat mühendislerine verilmesi, (Seçilen cihazların deprem kuvvetlerine göre tahkiki inşaat mühendislerince yapılacaktır.),
4) Tablo imalat resimleri,
5) Tablo görünüşleri,
6) Tablo üç faz şemaları,
7) Tablo tek hat şemaları,
8) Bağlantı ucu (klemens) ve kablo bağlantı şemaları,
9) Akım yolu şemaları,
10) Tablo ısınma hesapları,
11) Seçilen cihazların yatay ve düşey deprem kuvvetlerine göre tahkiki.
Elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanan uygulama projesi, (yapım çizimleri ve hesapları), kesin projeyi hazırlayan elektrik proje müellifi ile mutabakata varıldıktan sonra uygulamaya geçirilecektir.
d) Son durum (yapıldı) projesi: malat ve montajı tamamlanarak işletmeye alınma aşamasına gelmiş olan ve elektrik tesislerinin tamamlanmış durumunu gösteren projedir. Bu proje uygulama projesi (yapım çizimleri ve hesapları) esas alınarak hazırlanacaktır. Projelendirilen tesislerle ilgili işletme ve bakım kitapçıkları bu projelerin ekidir. Bu proje elektrik işleri yüklenicisi tarafından hazırlanacaktır.
Plan, Şema ve Resimlerin Düzenlenmesi
Madde 11 — Projelerin düzenlenmesinde, her aşamada, o aşama için belirtilen hususlar ile birlikte aşağıdaki genel hükümlere de uyulacaktır.
Her paftaya ait başlıkta, en azından proje ismi, pafta ismi, proje aşaması, projeyi yapan, çizen ve kontrol edenin isimleri, tarih, ölçek (vaziyet planları için en az: 1/1000 - 1/500, kat planları için en az: 1/200 – 1/100 - 1/50 ve detay resimleri için en az: 1/50 - 1/20 – 1/10) ve pafta numarası bulunacaktır. Paftaların numaralandırılmasında ilgili sistemin adı belirtilecektir.
Semboller
Madde 12 — Projelerde yürürlükteki Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğindeki "Kuvvetli Akım İşaret Listesi" ve "Zayıf Akım İşaret Listesi" veya EN 60617 serisi standartlarda yer alan semboller kullanılacaktır. Çelişkiler durumunda EN 60617 serisi standartlara öncelik verilecektir.
Projelerin Dosyalanması
Madde 13 — Kesin proje, tesise bağlanmadan önce, uygun şekilde dosyalanmış olarak, 1 takımı elektronik ortamda olmak üzere 4 takım halinde onaylanmak üzere enerji veren yetkili kuruluşa teslim edilecektir. Onaylama işleminden sonra, elektronik ortamdaki takım da dahil toplam 2 nüsha enerji veren yetkili kuruluşta kalacak, 2 takımı ise (1 takımı denetim kuruluşu için olmak üzere) iade edilecektir.
Tesisin bitirilmesini takiben, (geçici) kabul yapılmadan önce, varsa değişiklikleri içeren son durum projesi de söz konusu kuruluşa, kesin projede olduğu gibi, 4 takım halinde teslim edilecektir. Benzer şekilde, onaylama işleminden sonra, elektronik ortamdaki takım da dahil toplam 2 nüsha enerji veren yetkili kuruluşta kalacak, 2 takımı ise (1 takımı denetim kuruluşu için olmak üzere) iade edilecektir.
Yetkili Kuruluş, yapının sınıfı, kullanım amacı, projelerin özellikleri, yerleşim yerlerindeki yerel şartları vb. kriterleri dikkate alarak bazı projeleri elektronik ortamda istemeyebilir.
Diğer hususlar
Madde 14 — Bu Yönetmelikte yer almayan hususlar için Kamu hale Kanunu ve bu Kanuna bağlı mevzuat ile Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği ve konu ile ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 16 — Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı yürütür.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)